نکات ایمنی در آزمایشگاه
نظافت و نظم در آزمايشگاه
نظم و نظافت عمومي در آزمايشگاه يكي از مهمترين مظاهر ايمني در آزمايشگاه است.آزمايشگاهي كه با پسماندهاي اضافي و وسايل غيرقابل استفاده در محيط آزمايشگاه پراكنده است، نه تنها از نظر ظاهر سبب آشفتگي و بهم ريختگي مي شود، بلكه مي تواند عامل مهمي در ايجاد حريق و آتش سوزي باشد.خارج كردن عوامل غيرقابل استفاده از آزمايشگاه ضمن اينكه بروز حوادث را كم مي كند، فضاي بيشتري را براي كار تحقيق و نگهداري وسايل لازم و ضروري فراهم مي سازد. آزمايشگاه بطور مرتب بايد نظافت شده و كف آن بوسيله تي نخي كشيده شود. سطوح ميزها و صندلي ها گردگيري و ضدعفوني شود. در صورتي كه سطوح صندلي و ميزها آغشته به پسماندهاي واكنشگر شده است بايد به منظور جلوگيري از سرايت آن به ساير افراد كاملاً تميز و خشك گردد. خوردن و آشاميدن در آزمايشگاه خوردن و آشاميدن در آزمايشگاه ممنوع است. همچنين نگهداري مواد غذايي در محلهايي كه مواد شيميايي خطرناك استفاده مي شود نبايد انجام شود.خوردن و آشاميدن در مكان مخصوص كه به اين منظور درنظر گرفته شده بايد انجام شود. نكاتي كه موقع استفاده از اين مكان تميز بايد رعايت شود :• خارج كردن دستكش بعد از كار با مواد شيميايي و شستن دستها • عدم انتقال وسايلي كه در آزمايشگاه استفاده مي شود به محيط تميزي كه براي خوردن و آشاميدن در نظر گرفته شده است، مانند خودكار، كتاب، دفترچه يادداشت و غيره ...• خارج كردن روپوش آزمايشگاه هنگام خوردن و آشاميدن مخاطرات فيزيكي مواد قابل اشتعال مواد قابل اشتعال ممكن است به شكل آئروسل (ذرات ريز مايع پخش شده در هوا)- گاز- مايع يا جامد باشند.در بيشتر آزمايشگاهها، گازها، مايعات و جامدات از اهميت بيشتري برخورداند.گازهاي قابل اشتعال توسط OSHA تعريف شده اند و عبارتند از : (A) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت 13 درصد (حجمي) يا كمتر آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند.(B) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت بالاتر از 12 درصد حجمي آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند.• مايعات قابل اشتعال به مايعاتي اطلاق مي شود كه دماي احتراق آنها پائين تر ازF ◦100 (◦C 37.8) باشد.• جامدات قابل اشتعال موادي هستند به غير از عوامل قابل انفجار و تركيدن كه در اثر اصطكاك، جذب رطوبت و تغيير خودبخودي ماهيت شيميايي، به شدت آتش مي گيرند و مسبب ايجاد مخاطرات جدي مي شوند. استفاده از اطلاعات موجود در MSDS (برگه اطلاعات ايمني مواد شيميايي) يك ماده شيميايي بهترين مرجع براي تعيين قابل اشتعال بودن آن است. علاوه بر اين، بر روي برچسب مواد قابل اشتعال اين مطلب قيد شده است. نكاتي كه هنگام كار كردن با مواد قابل اشتعال بايد رعايت شود : الف : مواد قابل احتراق را از مكانهاي ذيل خارج كنيد : - محيطي كه از شعله مستقيم و سطوح بسيار داغ (Hot Plate) استفاده مي شود. - محيطي كه دستگاههاي مكانيكي و الكتريكي نامطمئن در حال كار كردن است. (بدليل احتمال جرقه زدن)ب : مواد قابل اشتعال بايد در كابينت هاي مخصوص نگهداري اين مواد قرار داشته باشند، اين كابينت ها بايد از منابع شعله و حرارت دور باشند، يا در يك مكان مخصوص كه به همين منظور درنظر گرفته شده نگهداري شوند.ج : به منظور پيشگيري از ايجاد الكتريسيته ساكن كف آزمايشگاه از جنسي باشد كه توليد الكتريسيته نكند.د : سيگار كشيدن ممنوع در آزمايشگاههايي كه با مواد شيميايي قابل اشتعال سروكار دارند، در صورتي كه يخچال يا فريزر وجود دارد بايد توسط متخصصين ذيربط تأييد شود كه خطر ايجاد جرقه و آتش سوزي توسط آنها وجود ندارد. مواد خورنده مواد خورنده به موادي اطلاق مي شود كه در صورت تماس با نسوج و بافتهاي زنده به طريق شيميايي باعث تخريب يا تغيير غيرقابل بازگشت در آنها مي شود. نمونه هاي زيادي از اين مواد در آزمايشگاهها وجود دادند. از مثالهاي آشناي آن اسيدهاي قوي و بازهاي قوي هستند. اكسيدكننده هاي قوي نيز مي توانند سبب سوختگي و صدمه به چشمها و پوست شوند.شيشه هايي كه مواد خورنده در آن نگهداري مي شوند بايد در يك ظرف ديگر قرارداده شده و در مكاني نگهداري شود كه هواي آن تهويه مي شود.ظرف ثانويه مي تواند از جنس پلاستيك يا مشابه آن باشد.ظرف ثانويه علاوه بر اينكه از نشست كردن و ريختن مواد خورنده جلوگيري مي كند، سبب پيشگيري از خوردگي وسايل فلزي ديگر نيز مي شود.برگه اطلاعات ايمني يك ماده شيميايي (MSDS)، بهترين منبع براي تعيين خورنده بودن آن است. بعلاوه اينكه، بر روي برچسب مواد شيميايي خورنده اين موضوع قيد شده است. مواد اكسيدكننده اكسيدكننده ها عواملي هستند كه سبب آتش سوزي مي شوند يا به گسترش اشتعال ساير مواد كمك مي كنند، در نتيجه يا آتش مي گيرند و يا سبب آزاد شدن اكسيژن، يا گازهاي ديگر مي شوند.نمونه هايي از مواد اكسيدكننده عبارتند از :نمكهاي پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسيم (KMnO4) اسيد نيتريك غليظ (HNO3) نيترات آمونيوم (NH4 NO3)تركيبات هيپوكلريت و هيپوهاليد مانند وايتكس يد و ساير هالوژنهاكلريت ها- كلراتها مانند كلرات سديم (NaClO4) و پركلراتها آمونيوم سريم(IV) نيترات تركيبات كرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و ساير كروماتها و دي كروماتها پيريدينيوم كلرو كرومات پراكسيدها سولفواكسيدها اوزون اسميوم تتراكسايد نيتروس اكسايد(N2O). مواد اكسيد كننده در صورت تركيب شدن با مواد قابل اشتعال تشكيل مواد قابل انفجار ميدهند. در نتيجه مواد اكسيدكننده بايد دور از حلالها در مكاني سرد و بدور از رطوبت نگهداري شوند.( اين مواد در زير كاسه دستشويي نگهداري نشود)با مراجعه به برگه اطلاعات ايمني ماده شيميايي (MSDS) ماده اكسيدكننده مي توان صحيح ترين شيوه نگهداري را بكار برد. Contact with combustible material may cause fireليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزيميشود Explosive when mixed with combustible material. ليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارميشود مواد واكنش پذير با آب مواد واكنش پذير با آب آن دسته از موادي هستند كه شديداً با آب واكنش داده و ضمن ايجاد گرما توليد گازهاي قابل اشتعال يا سمي مي كنند.بيشترين مواد واكنش پذير با آب در آزمايشگاههاي شيمي وجود دارد، اما تعدادي از هيدريدها و فلزات قليايي مانند سديم ممكن است در ساير آزمايشگاههاي مراكز تحقيقات هم وجود داشته باشد.نمونه هايي از مواد واكنش پذير با آب عبارتند از : كلسيم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- فلزات سديم، پتاسيم و ليتيم.- اينگونه مواد بايد در مكاني سرد و خشك نگهداري شوند. هرگز آنها را در زير دستشويي نگهدري نكنيد.- به منظور پيشگيري از واكنش فلزات قليايي با بخار آب موجود در هوا، اين فلزات بايد در روغنهاي معدني (يا نفت) نگهداري شود.استفاده از اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ايمني(MSDS) مواد واكنش پذير با آب بهترين منبع اطلاعاتي براي شيوه صحيح نگهداري و كاركردن با آنهاست. ليست مواد واكنش پذير با آب - فلزات قليايي - هيدريدهاي فلزات قليايي - آميدهاي فلزات قليايي - آلكيل هاي فلزي مانند ليتيم آلكيل- آلومينيوم آلكيل - واكنشگرهاي گرينيارد- هاليدهاي غيرفلزي : مانند S2Cl2-SiCl4-PCl5-PCl3-BF3-BCl3 - اسيد هاليدهاي غيرآلي مانند : SO2Cl2 – SOCl2 – POCl3- پنتو اكسيد فسفر - كلسيم كاربيد- اسيد هاليدهاي آلي - انيدريدهايي كه وزن مولكولي كمي دارند. مواد آتشگير (Pyrophoric Materials) مواد آتشگير به موادي اطلاق مي شود كه به طور خودبخود در هوا (دماي پائين تر ازC ◦40 ) مشتعل مي شوند. مواد آتشگير عموماً با آب واكنش پذير هستند و در صورت تماس با آب يا هواي مرطوب آتش خواهند گرفت. نگهداري و جابجا كردن مواد آتشگير بايد در ظرفي كه فضاي آن از گاز آرگون يا نيتروژن (به استتثناء چند مورد) پرشده است انجام شود. روش ايمن نگهداري مواد آتشگير محلولهاي آتش گير مقادير كم محلولهاي آتشگير را در شيشه هايي كه درپوش آن از جنس PTFE (Polytertrafluoroethylene) مي باشد نگهداري مي كنند. مقادير زيادتر آن در سيلندرهاي فلزي (مانند سيلندر گاز) نگهداري مي شود كه يك سوزن مخصوص به دريچه خروجي آن وصل مي شود و بوسيله يك سرنگ كاملاً خشك، هواي داخل سيلندر با يك گاز بي اثر (آرگون يا نيتروژن) جايگزين مي شود. موادجامد آتشگير جامدهاي آتشگير در جعبه هاي مخصوصي كه بوسيله گاز بي اثر پرشده اند نگهداري مي شوند، اين جعبه ها فوق العاده گران قيمت هستند. بنابراين بعضي از اين مواد به شكل محلول فروخته مي شوند و بعضي ديگر در ظروف حاوي روغن معدني (پارافين و ..) يا حلالهاي هيدروكربني سبك نگهداري مي شوند.جامدهاي آتشگير خفيف (مانند ليتيم آلومينيوم هيدريد يا سديم هيدريد) را مي توان براي مدت زمان كوتاه در هواي معمولي جابجا كرد، اما براي نگهداري طولاني مدت بايد در ظروفي كه فضاي آن با يك گاز خنثي (آرگون يا نيتروژن) پر شده است، نگهداري شود. معدوم كردن مواد آتشگير معدوم كردن مقادير كم مواد آتشگير و ظروف خالي آن را بايد با دقت فراوان و با سردكردن باقيمانده اين مواد انجام داد.- موادي كه واكنش پذيري كمي دارند را در مقادير زيادي از يك حلال بي اثر مانند هگزان رقيق كرده و ظرف آن را در حمام يخ قرار داده و قطره قطره به آن آب سرد اضافه كنيد.- موادي كه واكنش پذيري زياد دارند: محلول رقيقي از آن را به آهستگي به يخ خشك اضافه كرده و با افزودن يك ماده كه واكنش پذيري ملايمي با ماده آتشگير دارد و همچنين در يخ خشك منجمد نمي شود (مانند دي اتيل اتر، استون، ايزوپروفيل الكل و متانولي كه مقدار جزئي آب داشته باشد) خنثي سازي انجام مي شود. ليست مواد آتشگير کلیک در ادامه مطلب ادامه مطلب + نوشته شده در دوشنبه یکم خرداد 1391ساعت 12:34 توسط صغری غلامی | نظر بدهید آزمایشگاه بمب ساعتی شاید از عنوان مقاله تعجب کرده باشید ؛ شاید آن را بی ربط بدانید ؛ شاید بگویید می شد عنوان بهتری انتخاب کردو شاید بگویید...بی خیال هر چه دل تنگتان می خواهد بگویید اما خوب است بدانید در بازدید هاییکه اینجانب از طرف گروه های آموزشی از مدارس داشتم با چه چیز ها که روبرو می شدم که واقعاً فاجعه انگیز بوداز محیط بسیار کوچک آزمایشگاه گرفته تا استفاده از وسایل غیر استاندارد بدون نظارت مستقیم دبیر یا متصدی آزمایشگاه راستی ایثار تا چه حد که همکار محترم به کمک پیک نیک در داخل کلاس بدون وجود امکانات لازم مشغول انجام آزمایش می باشد و کسی هم خبر نداردو او هم نمی خواهد کسی خبر داشته باشدچون هدف او چیزی فراتر از دانستن یا ندانستن مسئولین می باشد و او همان شمع است که می خواهد بسوزد تا نور علم و دانش را نوری ببخشد آری آفرین به این ایثار اما صد افسوس اگر کوچکترین اتفاق ناگوار بیفتد آن وقت دیگر همه ی نگاه ها به آن طرف خواهد بود و جایی که تا دیروز در معرض دید احدی نبود سوژه ی خبری محافل می شود و همه کارشناس می شوند و نظر می دهندکه صدالبته مشخص است همه راحت ترین گزینه را انتخاب می کنندوآن دبیر ایثارگردیروز؛ اول متهم ماجرا خواهد بودبا صدها حرف و حدیث و زخم زبان و کسی به نیت وقصد اواشاره نخواهد نمود همانطورکه درماجراهای مشابه نیز این گونه بوده است وخدای ناکرده درصورت بروزچنین حادثه ای حکم بعدی تعطیلی تمام آزمایشگا ه ها خواهدبود پس مدیران محترم مدارس و همکاران گرامی بیایید ابتدا شعار (اول ایمنی بعد کار ) را جامه ی عمل بپوشانیم بعد شروع به فعالیت کنیم تا شعله ی شمعی که می افروزید ابتدا نور زندگی خودتان را خاموش نکند . با مقدمه ی طولانی که خدمتتان عرض کردم قطعا متوجه شده اید اینجانب در این مقاله تلاش می کنم با اطلاعاتی که از منابع مختلف به ویژه تجربیات خود و همکاران بدست آورده ام نکات ایمنی لازم که بایددرهرآزمایشگاهی رعایت شود را خدمتتان عرض کنم. * آنچه یک آزمایشگاه باید داشته باشد* ۱-با توجه به این که در آزمایشگاه با شعله و مواد آتش زا سر و کاردارید وجود کپسول آتش نشانی در نزدیکی میزکار الزامی است.تا با بروز هر حادثه ای بتوان به سرعت آن را کنترل کرد ونیز یک سطل پر از ماسه ی ریزنیزگاهی گره گشا بوده و شاید بهتر هم باشد چرا که استفاده از آن راحت تر بوده و نیز اضطراب کمتری ایجاد می کند حتی وجود یک پارچه ی پشمی ضخیم نیز همانند کفش کهنه در بیابان نعمت است و در خاموش کردن آتش به ما کمک شایانی می کند . پس همانطور که مشاهده کردید پیشگیری از حوادث بسیار ساده و ارزان است و همه نیز با موارد پیشگیری به خوبی آشنا هستید اما مهم بکار بردن آنها می باشد . *در کنارمیزکاریک کپسول آتش نشانی یایک سطل پرازماسه یایک پارچه ی خیس داشته باشیم * 2- در آزمایشگاه با موادی سر و کار داریم که گاهی با سرعت تبخیر زیاد و تولید گازهای سمی و یا ایجاد بوی نامطبوع ممکن است سلامت ما و دانش آموزان را به خطر اندازد و یا موجب تنفر آنان از محیط آزمایشگاه شود پس حتما باید آزمایشگاه دستگاه تهویه داشته باشد و نیز پنجره ها باید به راحتی باز شود تا جریان هوا به خوبی به وجود آید که مشاهده می شوددربعضی ازمدارس به لحاظ امنیتی پنجره ها را جوش می زنندکه کاربسیار خطر ناکی می باشد و به قیمت حفظ اموال جان همکاران و دانش آموزان به خطر می افتد پس نصب دستگاه تهویه بسیار ضروری می باشد. * استنشاق گازهای خطر ناک مواد شیمیایی را به شوخی نگیریم * 3- وجود شیر آب از ضروریات هرآزمایشگاهی است زیرا آب نه تنها یکی از پر مصرف- ترین مواد در هر آزمایشگاهی است در مواقع خطر نیز خیلی به داد ما می رسد مثلا هنگام آتش سوزی یا ریختن مواد سمی یا اسیدی برروی دست ولباس می توان با شستشو با مقدار زیاد آب آسب وارده را کمتر کرد. * آزمایشگاه حتما باید شیر آب یا یک منبع بزرگ پر از آب وجود داشته باشد * ۴- درآزمایشگاه باید جای کافی برای نشستن دانش آموزان وجود داشته باشد و نیز مسیربین صندلی ها باز باشد ودبیرو دانش آموزان بتوانند به راحتی تردد کنند و فاصله ی کافی بین میز کار و دانش آموزان وجود داشته باشد تا از هر گونه حوادث احتمالی مصون بمانند. *آزمایشگاه بایدفضای کافی برای وسایل ونشستن دانش آموزان داشته باشد* 5- باتوجه به اینکه درآزمایشگاه بامواد گوناگون سوزاننده ویا رنگی سر وکار داریم واین مواد موجب سوختگی و یا رنگی شدن لباس ها می شود؛ بهتراست ازروپوش استفاده کنیم و دانش آموزان را نیز تشویق به استفاده از روپوش نماییم . * هنگام انجام آزمایش از روپوش استفاده کنید * 6- درب ورودی آزمایشگاه باز باشد واز قفل کردن آن جدا خوداری کنیم و مسیر خروج دانش آموزان همواره باز باشد تا در صورت بروز هر حادثه ای بتوانند به سرعت محل آزمایشگاه را ترک کنند. *درب آزمایشگاه را درهنگام حضوردانش آموزان به هبچ وجه قفل نکنید * 7- با دادن توضیحات لازم ونصب دستوالعمل نکات ایمنی را به دانش آموزان تذکر دهیم و به آنها بیاموزیم در هنگام بروز هرحادثه ای چگونه عمل کنند. * دانش آموزان را برای هر حادثه ای آماده کنیم * ۸-درهنگام انجام آزمایش متصدی حق ترک محل آزمایشگاه را نداردو مدیران محترم مسئول نظارت بر این امر می باشند. *در صورت بروز هر حادثه ای متصدی مسئول است* 9- درهر آزمایشگاهی باید قسمتی تحت عنوان مخزن ، محل نگهداری وسایل باشد ودرصورتی که محل مجزایی وجود ندارد چیدمان کمدو؛وسایل طوری باشد که در معرض دید دانش آموزان نباشد که موجب حواس پرتی آنان شود ویاوسایل رادست کاری کنند. * وسایل در مخزن نگهداری شود* ۱۰- دقت کنید که قبل از خروج از آزمایشگاه شیر گاز و شیر آب را ببندید و مواد شیمیایی را در جای خود قرار دهید. و سطل زباله را حتما خالی کنید چون ممکن است بر اثر واکنش مواد شیمیایی اتفاقات ناگوار پیش بینی نشده ای روی دهد و موجب تولید گازهای خطر ناک ویا موجب آتش سوزی شود. * بعد از انجام آزمایش حتما سطل زباله را خالی کنید* ۱۱- هنگام خروج ازآزمایشگاه وسایل برقی را خاموش کنیدو سیم آنها را نیز از پریز جداکنید و اگر آزمایشگاه فیوز مجزا دارد برق را از محل فیوز نیز قطع کنید. * برق آزمایشگاه حتما فیوز جداگانه نزدیک میز کار داشته باشد* 12- برای جلوگیری از فاسد شدن مواد شیمیایی و نیز جهت انجام بعضی از آزمایش ها لازم است که آزمایشگاه را تاریک کنیم پس باید پنجره ها پرده ی مناسب داشته باشد واین بهتراست پرده ها از پارچه های ضخیم به رنگ مشکی باشد و نباید برای کلاس گذاشتن ازپرده های عمودی یا کرکره ای استفاده کردزیرا این پرده ها نوررا ازخودعبورمی دهند و در هنگام باز کردن پنجره به ویژه وقتی حادثه ای روی می دهد بسیا دست و پاگیرمی باشند. * در آزمایشگاه نباید از پرده های عمودی استفاده کرد * 13- هنگام انجام آزمایش از دستکش مناسب استفاده کنید . دستکش مناسب بستگی به نوع آزمایش دارد اگر با مواد داغ و شعله سر و کار دارید دستکش باید ضخیم باشد و اگر با مواد اسیدی یا خون و فراورد های آن یا با جانوران سر وکاردارید بایداز دستکش پلاستیکی یکبار مصرف استفاده کنید . * در آزمایشگاه باید به اندازه ی کافی دستکش یکبار مصرف وجود داشته باشد* 14-آزمایشگاه بایدیک میزکاربزرگ ومحکم داشته باشدکه به آسانی تکان نخورد ارتفاع میز از زمین باید به اندازه ای باشد که دانش آموزان هنگام کار (نشسته یا ایستاده ) آسوده و راحت باشند.در ضمن ارتفاع میز در اندازه ی صندلی کنار میز تاثیر دارد ارتفاع میز برای دانش آموز 14 ساله که ایستاده کار کند 76 سانتیمتر است ؛ بنابر این در مقابل چنین میزی صندلی باید 54 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد و جای پایی در پایین صندلی به ارتفاع 25 سانتیمتر تعبیه شده باشد. میز باید طوری ساخته شود که دانش آموز به راحتی بتوانددر دو طرف آن کار کند میز باید کشو ویا جایی داشته باشدتا برای قراردادن وسایل از آن استفاده شود میز ها بهتر است به صورت چند ضلعی باشد تا دانش آموزان به صورت گروهی در اطراف آن قرار بگیرند. * هر آزمایش گاهی باید یک میز کار بزرگ و محکم داشته باشد* ۱۵- وجود یک تابلو در آزمایشگاه بسیار ضروری می باشد تا دبیرا بتوانند جریان انجام آزمایش را بر روی آن نشان دهندو معادلات و فرمول واکنش ها را بر روی آن بنویسند. * هر آزمایشگاهی به یک تابلوجهت نوشتن نیاز دارد * 16- هر آزمایشگاهی باید یک دفتر اموال داشته باشد و در آن لیست تمام وسایل و مواد موجود در آزمایشگاه درآن ثبت شده باشد و در صورت بر چسب دار بودن وسایل شماره ی بر چسب نیز یاداشت گرددکه بهتر است درصورت امکان تاریخ خریدوسایل نیزثبت شود * هر آزمایشگاهی باید یک دفتر اموال داشته باشد* 17- در آزمایشگاه باید یک دفتر ثبت شرح آزمایش ها انجام شده وجود داشته باشد و در آن برای هر کلاس یک صفحه در نظر گرفته شود و خلاصه ی هر آزمایش انجام شده به همراه تاریخ انجام آن توسط متصدی ثبت گردد. * دفتر ثبت آزمایش ها مدرک فعالیت شماست * ۱۸-آزمایشگاه بایدتعدادکافی صندلی تکی مناسب برای نشستن دانش آموزان داشته باشدتا آنها بتوانند بر روی آن بنشینند و اگر آزمایش ها بصورت گروهی انجام می شود باید هرگروه یک میز کار مناسب داشته باشند و اگر آزمایش ها بصورت معلم محور است باید صندلی ها طوری چیده شوند که میز کار اصلی در معرض دید همه باشد. * در هر آزمایشگاه باید به تعداد کافی صندلی مناسب وجود داشته باشد* 19- با توجه به اینکه امروزه تلاش می شود جهت یادگیری بهتر آزمایش ها به صورت گروهی وبر اساس دانش آموز محور باشد باید در هر آزمایشگاهی حداقل به اندازه ی چهار گروه وسایل وجود داشته باشدتا نتیجه ی مطلوب حاصل گردد. * در هر آزمایشگاه باید حداقل چهار سری وسایل مشابه وجود داشته باشد * 20- هر آزمایشگاهی باید یک جعبه ی کمک های اولیه با محتویات لازم وجودداشته باشد . * احتیاط های لازم برای ایمنی* با توجه به اینکه درتمام مدت آزمایش سلامتی شماودانش آموزان بستگی به رعایت قوانین آزمایشگاهی داردکه بعضی از این مقررات را خدمتتان عرض می کنم: 1- ازدست زدن به ظروف شیشه ای داغ خوداری کنید زیرا این ظروف گرمای خود رادیر ازدست می دهند. 2- در موقع حرارت دادن مواد درلوله ی آزمایش آن را به طرف خود و یا دانش آموزان نگیریدزیرا همانطور که خودتان می دانید ممکن است در حین گرم کردن موادداخل لوله به خارج پرتاب شود. 3-در هنگام حرارت دادن مواد به ویژه مایعات در لوله را نبندید. ۴- در هنگام رقیق کردن اسید سولفوریک غلیظ به آهستگی وبا همزن آن را وارد آبکنید و از ریختن آب بر روی اسید خود داری کنید زیرا در این صورت اسید به اطراف وبه ویژه ممکن است به سر و صورت شما بپاشد. 5- اگر اسید یا باز در محلی ریخت به طریق زیر خنثی کنید: در صورتی که لباس به اسید آغشته شده باشد با اسید استیک رقیق و سپس با آمونیاک رقیق آن را خنثی کنیدودر صورتی که اسید یا باز برروی میز و یا روی زمین ریخت با مقدار زیادی آب آن را بشویید برای از بین بردن مواد خورنده ی پوست از مقدار زیادی آب استفاده کنید 6- وقتی می خواهیدلوله ی شیشه ای را داخل سوراخ چوب پنبه قرار دهید باید سر لوله راچرب نموده ویا چوب پنبه را ترنمایید (در صورتی که استفاده از آب برا آزمایش مجاز نباشد از تر کردن چوب پنبه خودداری کنید ) 7- هیچگاه مواد محلول های شیمیایی را نچشید زیرا احتمال دارد که سمی بودن مواد یا محلول روی شیشه قید نشده باشد **** هرگاه می خواهیدبوی محلولی را استنشاق کنیدازتنفس مستقیم بخارات آن خودداری کنید ***** بلکه در فاصله ی معین بخارات مزبور را بادست به طرف بینی خود هدایت کنید.آزمایش هایی که تولید مواد و یا بخارات سمی می نماید باید در زیرهود انجام گیرد این عمل مانع از پخش گاز وسموم در آزمایشگاه می شود 8-استفاده ازاجاق وشعله برای گرم کردن موادبایدبااحتیاط لازم صورت گیردوتاجایی که ممکن است برای گرم کردن از دستگاه های برقی استفاده کنید و شعله به کار نبرید. + نوشته شده در دوشنبه یکم خرداد 1391ساعت 12:0 توسط صغری غلامی | نظر بدهید آشنایی با وسایل آزمایشگاهی وکاربرد آن ها قیف بوخنر قیفی است که داخل آن دارای یک سطح با تعداد زیادی سوراخ کوچک میباشدو از جنس چینی یا شیشه و یا پلی پروپیلن ساخته شده است و برای صاف کردن سریع و همچنین خشک کردن سریع همراه با یک صافی کاغذی و ارلن خلاء به کار میرود. ارلن خلاء یک نوع ارلن است که دارای یک لوله در کنار و نزدیک به نوک آن میباشد که برای خروج هوا (به کمک پمپ مکنده) به کار میرود. روش کار با قیف بوخنر و ارلن خلاء: دستگاهی مشابه زیر سوار کنید... دنباله یک قیف بوخنر (1) را داخل یک چوب پنبه سورخ دار (4) کنید و چوب پنبه را داخل دهانه ارلن (1) نمایید به طوری که از کنار چوب پنبه و دیواره ارلن و یا دیواره دنباله قیف بوخنر و چوب پنبه هیچ گونه هوایی عبور نکند. پس از آن یک شیلنگ را که از یک سر به پمپ مکنده هوا وصل است به خروجی ارلن خلا وصل نمایید (3). سپس یک کاغذ صافی را که کاملا به اندازه کفی دهانه قیف بوخنر بریده اید و توسط ترازوی آزمایشگاه وزن نموده اید داخل قیف نمایید به طوری که به راحتی کف آن قرار گیرد و نه آنقدر بزرگتر از دهانه باشد که لبه های کاغذ از کنار دیواره قیف بالا بایستد و نه آنقدر کوچک باشد که نتواند کف قیف را به گونه ای بپوشاند که تمام سوراخها در زیر کاغذ صافی قرار گیرد. حال اندکی از حلال مناسب (یا مقدار بسیار کمی از محلول شامل رسوب که میخوایید صاف نمایید را روی صافی بریزید تا کاملا به کف قیف بچسبد) و هم اکنون پمپ را روشن کنید و محلول شامل رسوب را به کمک یک همزن شیشه ای به گونه ای داخل قیف بریزید که در یک نقطه در وسط صافی جمع شود. بعد از آن که تمام محلول از زیر قیف خارج شد، میتوانید تپه کوچکی که از رسوبات حاصل شده را با مقدار بسیار کمی از حلال مناسب (که رسوب را تا حد ممکن حل نکند و برعکس ناخالصی ها را حل نماید) بشویید و حال میتواند بسته به میزان لزوم صبر کنید تا بر اثر عبور شدید هوا از داخل رسوبات جمع آوری شده، آن رسوبات به سرعت خشک شود. حال کاغذ صافی را با احتیاط خارج کنید و کاغذ صافی و رسوب روی آنرا وزن کنید و وزن کاغذ صافی خشک که قبلا توزین نموده بودید را از از وزن جدید کم کنید تا وزن رسوب به دست آید. قیف ساده (Funnel) ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول به بورت، استوانه مدرج، بالن حجمی، قيف جداکننده (قیف شيردار)، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود. از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است. براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود 5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد. و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.) براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين بار تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود. بالن ژوژه (بالن حجمی) (Volumetric Flask) بالنی است با گردن بسیار باریک و دراز که بر روی قسمتی از گردن آن خطی وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانه است. این ظرف برای محلول سازی دقیق و به حجم رساندن محلولها و نیز رقیق سازی آنها مورد استفاده قرار میگیرد. بالن حجمـي را معمولاً به کمک قيف ساده كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت و بعد براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره محلول مورد نظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است. بالن ته گرد (Round bottom flask) بالن تقطیر در حقيقت يك نوع ارلن با ته گرد است و معمولا براي تقطير یا رفلاکس مورد استفاده قرار ميگيرد. استوانه مدرج (Graduated Cylinder) استوانه ای است پایه دار در حجمهای مختلف که از آن میتوان برای برداشت و انتقال حجمهای بزرگتر از پیپت استفاده کرد لبه آن مانند بشر، برگشتگي شيارمانندي براي خالي كردن محلول دارد. تفاوت درجه بندي آن با بورت و پیپت در اين است كه درجه هاي كوچكتر آن در پايين قرار دارد. (دقت اندازه گیری پیپت و بورت را ندارد). اسپاتول (كاردك) (Spatul) ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه كه كمي پهنتر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد. بورت (Buret) ساختمان بورت تفاوت چندانی با پیپت ندارد بعبارت دیگر بورت، پیپتی است که در انتهای آن یک شیر وجود دارد و ابتدای آن قدری گشادتر است و مایع را به عوض اینکه از انتها به داخل بکشند از بالا وارد آن میکنند. بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي شده و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود. روش کار با بورت: قبل از شروع کار شیر را امتحان کنید. باید به اندازه کافی به آن روغن (معمولا سیلیکون) زده شده باشد تا به خوبی روان باشد و به آسانی بچرخد. بعد شیر را ببندید و مطابق شکل زیر بورت را به کمک گیره به پایه ببندید. مایع را به کمک یک عدد قیف از انتها وارد بورت کنید و سعی کنید تا قدری بالاتر از عدد صفر مایع وارد آن کنید. سپس یک ظرف زیر بورت قرار داده و آهسته شیر را باز کنید تا مایع به آهستگی از بورت خارج شده و خط سطح مایع (قسمت گودی سطح) روی صفر قرار گیرد. حال بورت آماده است و میتوانید حجم های مختلف را با باز کردن شیر آن به ظرفهای مختلف مورد نظر وارد کنید. شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرن كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند. معمولا بورت برای آزمایشات حجم سنجی و تیتراسیون استفاده میشود. پیپت (Pipet) دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج، از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. براي پر كردن پيپت، نخست بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود. وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج نموده و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد. روش دیگر استفاده از مکنده است که بیشتر در مورد محلولهای خطرناک که مکش از طریق دهان خطرناک است از آن استفاده میشود. پیپت مدرج: مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود. پیپت حبابدار: يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود. روش استفاده از مکنده پلاستیکی: مکنده پلاستیکی دارای 3 کلید است A، S، و E که بعد از نصب پیپت در محل خود بر روی مکنده مطابق شکل بالا برای برداشتن مایع 1- کلید A را فشرده و حباب لاستیکی را فشار میدهیم تا هوا خارج شود. 2- پیپت را وارد ظرف محتوی مایع نموده و وقتی سر پیپت به اندازه کافی داخل مایع شد کلید S را به آرامی فشار میدهیم تا بر اثر مکش حباب که در مرحله قبل فشرده و خالی شده مایع وارد پیپت شده و بالا بیاید (دقت کنید وارد مکنده نشود). 3- بعد از اینکه به اندازه لازم مایع وارد حباب شد پیپت را وارد ظرفی که میخواهیم مایع را داخل آن خالی کنیم نموده و کلید E را میفشاریم تا مایع داخل پیپت تخلیه شود. پیپت اتوماتیک یا سمپلر: در آزمایشگاههای تشخیص طبی و مجهز که آزمایشهای دقیق انجام میشود معمولا از پیپت اتوماتیک استفاده میشود. این نوع پیپتها دو نوع هستند که یا حجم ثابتی را برداشت میکنند و یا قابل تنظیم بوده و حجمهای مختلف را منتقل میکنند. نوک این پیپتها پلاستیکی است و معمولا بعد از مصرف دور انداخته میشود. پیپتور (Pipetor): دستگاه بسیار ساده ای که حاوی یک مخزن مایع و یک پیپت دو راهه است. به طوری که با کشیدن پیستون مایع از یک راه وارد پیپت شده و با فشردن پیستون مایع از راه دیگر خارج میشود. از پیتور برای سرعت عمل و انتقال یک حجم معین از یک مایع بخصوص و معمولا سمی استفاده میشود. قیف جدا کننده (Separatory funnel) وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک میشود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند. در شكل زير دو ارلن ماير براى جمع آورى دو مايع آلى و آبى به كار گرفته شده است. معمولا قيف جدا كننده براي عمل استخراج به كار ميرود. ارلن (يا ارلن ماير) یک ظرف مخروطی با گردن نسبتا باریک در حجمهای مختلف است و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت. ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايعات، مخلوط کردن و حتی نگه داری مایعات و یا به عنوان جمع کننده محصول تقطیر در عمل تقطیر و یا جمع کننده مایع خارج شده از قیف جدا کننده در هنگام عمل استخراج نیز استفاده میشود. مواد جامد 1- ذرات ريز فلزاتي مانند : منيزيم – كلسيم- زيركونيم- اورانيوم2- فلزات قليايي (سديم – پتاسيم)3- هيدريدهاي فلزي يا غيرفلزي (دي بوران – سديم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- اورانيوم تري هيدريد)4- واكنشگرهاي گرينيارد(RMg X)5- مشتقات آلكيله شده هيدريدهاي فلزي و غيرفلزي (مانند دي اتيل آلومينوم هيدريد- بوتيل ليتيم- تري متيل آلومينيوم).6- كربونيل هاي فلزي (مانند دي كبالت اكتاكربونيل- كربونيل نيكل) 7- كاتاليزورهاي هيدروژناسيون مانند رنه نيكل 8- فسفر سفيد يا زرد 9- پلوتونيوم 10- متان تلورول (CH3 TeH) گازهاي آتشگير - آرسين- دي بوران - فسفين- سيلانمايعات آتشگير - هيدرازين - تركيبات ارگانومتاليك‹‹ Metalorganics ›› موادي كه توليد پراكسيد مي كنند مواد شيميايي هستند كه به مرور زمان يا در اثر تماس با هوا توليد كريستالهاي پراكسيد مي كنند كه به ضربه حساس هستند. عمومي ترين تركيبات شيميايي كه توليد پراكسيد مي كنند عبارتند از دي اتيل اتر و تتراهيدروفوران (THF)، وقتي كه درب اين مواد باز شد نمي توان از توليد پراكسيد در آنها جلوگيري كرد مگر اينكه بعد از آن در ظرفي نگهداري شوند كه هواي داخل آن گاز بي اثر باشد. ( كه عملاً نشدني است).به اين دليل، توصيه مي شود، تمام موادي كه توليد پراكسيد مي كنند در هنگام دريافت كردن تاريخ زده شده و به شكل دوره اي ميزان پراكسيد توليد شده در آنها با استفاده از تست هاي مخصوص ارزيابي شود. به عنوان يك اقدام احتياطي، فقط مقاديري از اين مواد كه در يك آزمايش در حال اجرا استفاده مي شود در آزمايشگاه نگهداري كنيد (نه بيشتر) مطالعه برگ اطلاعات ايمني ماده شيميايي ‹‹ MSDS ›› موردنظر، بهترين منبع اطلاعاتي براي انجام اقدامات صحيح هنگام كار و نگهداري آن است. طبقه بندي مواد شيميايي كه به مرور زمان توليد پراكسيد مي كنندگروه I : تركيبات غيراشباع، خصوصاً آنهايي كه جرم مولكولي كمي دارند و ممكن است شديداً پليمريزه شده و بطور اتفاقي شروع به توليد پراكسيد كنند. اين تركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد. اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه I آكريليك اسيد تترا فلئورو اتيلن آكريلو نيتريل وينيل استات بوتا دي ان وينيل استيلن كلروبوتا دي ان (كلروپرن) وينيل كلرايد كلروتري فلئورواتيلن ونيل پيريدين متيل متا آكريلات وينيليدين كلرايد استيرن گروه II : اين گروه شامل تركيباتي هستند كه در هنگام تلغيظ شدن (بوسيله تقطير يا تبخير) خطر توليد پراكسيد دارند. مقدار پراكسيد در اين تركيبات بايد در صورت تلغيظ شدن يا رسيدن به يك غلظت مشخص اندازه گيري شود. اين تركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد. اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه II استال دي اكسان (P-dioxane) كومن (ايزو پروپيل بنزن) اتيلن گليكول دي متيل اتر (glyme) سيكلو هگزن فوران سيكلو اوكتن متيل استيلن سيكلو پنتن متل سيكلو پنتان دي استيلن متيل-1- بوتيل كتون دي سيكلو پنتا دي ان تترا هيدرو فوران دي اتيلن گليكول دي متيل اتر(diglym) تترا هيدرو نفتالين دي اتيل اتر (ether) وينيل اتر گروه III:پراكسيد توليد شده توسط اين تركيبات حتي بدون تغليظ شدن ممكن است منفجر شود. اين تركيبات را بيشتر از سه ماه نگهداري نكنيد. تركيبات آلي تركيبات غير آلي دي ونييل اتر پتاسيم (فلزي) دي ونييل استيلن پتاسيم آميد ايزو پروپيل اتر سديم آميد ونييليدن كلرايد مايعات و گازهاي سرمازا(Cryogenic) تركيبات سرمازا(Cryogenic) : گازهايي هستند كه در دماهاي پائين به مايع يا جامد تبديل شده اند. نمونه هايي از اين تركيبات سرمازا عبارتند از : هليوم مايع، نيتروژن مايع، اكسيژن مايع و يخ خشك (دي اكسيد كربن جامد).خطراتي كه بدليل استفاده از تركيبات سرمازا(Cryogenic) ممكن است رخ دهد عبارتند از : صدمات بافتي ( به شكل يخ زدن بافت به علت سرما)، ايجاد خفگي بدليل جانشين شدن اين تركيبات با اكسيژن موجود در هوا، احتمال انفجار بدليل نوسانات فشار در ظرف نگهداري.خطر ديگري كه هنگام استفاده از هيدروژن مايع، هليم مايع، و بويژه نيتروژن وجود دارد تغليظ شدن اكسيژن مايع است، كه اگر اكسيژن مايع با مواد قابل اكسيد شدن تماس پيدا كند امكان انفجار وجود خواهد داشت. نكات ذيل هنگام استفاده از تركيبات سرمازا (Cryogenic) بايد رعا يت شود : • نگهداري و كار كردن با مواد سرمازا(Cryogenic) بايد در مكاني كه هواي آن به خوبي تهويه مي شود انجام گردد. (از نگهداري و كاركردن با اين مواد در فضاهاي كوچك و درب بسته اجتناب كنيد).• به عنوان يك اقدام پيشگيرانه هميشه موقع جابجاكردن يا كار كردن با مواد سرمازا از دستكش مخصوص استفاده كنيد.• موقع تخليه ماده سرمازا يا بازكردن درب ظرف آن بايد ماسك محافظ صورت پوشيده شود.• حمل و نقل مواد سرمازا(Cryogenic) بايد به شيوه صحيح و تأييد شده انجام گيرد (مثلاً استفاده از ظروف دو جدارة مخصوص). بايد مراقبت نمود كه شيوه كار باعث افزايش بيش از حد گاز و بالارفتن فشار نشود. • در صورت استفاده از بالابرهاي برقي براي انتقال مواد سرمازا بايد درب ظروف مورد استفاده كاملاً سفت و محكم بوده و حداكثر ظرفيت آن يك ليتر (براي مواد مايع) يا يك كيلوگرم (براي مواد جامد) باشد. مواد منفجر شونده تركيب قابل انفجار تركيبي است كه در صورت قرار گرفتن در معرض ضربه ناگهاني، فشار يا دماي بالا، سبب آزادكردن مقادير زيادي حرارت و گاز با فشار زياد به محيط مي شود.جدول زير نام موادي است كه در صورت تركيب شدن با يكديگر توانايي توليد ماده منفجرشونده را دارند. اين واكنشگرها به شكل عمومي در آزمايشگاهها موجود است.- استون + كلروفرم در حضور يك باز - استون + مس ، نقره جيوه يا نمكهاي آنها- آمونياك (محلولهاي آبي آمونياك)+CL2، Br2، I2- كربن دي سولفيد + سديم آزيد- كلر + يك الكل - كلروفرم يا تتراكلريد كربن + پودر آلومينيوم يا منيزيم - شاركول + عامل اكسيد كننده - دي اتيل اتر + كلر - دي متيل سولفوكسيد + يك آسيل هاليد ، SOCl2 يا POCl3- دي متيل سولفوكسيد + Cro3- اتانول + كلسيم هيپوكلريت - اتانول + نيترات نقره - اسيد نيتريك + استيك اسيد يا استيك انيدريد- پيكريك اسيد + نمك يك فلز سنگين مانند سرب، جيوه يا نقره - اكسيد نقره + آمونياك + اتانول- سديم + هيدروكربن كلردار - سديم هيپوكلريت + آمين سموم ‹‹Poisons››سموم، تركيباتي شيميايي هستند كه در صورت استنشاق، خوردن، تزريق يا جذب پوستي آنها در بدن، باعث صدمه به اندامهاي هدف، مانند كبد، ريه يا اندام تناسلي مي گردند. سيلندرهاي گاز فشرده خطرات ناشي از وجود سيلندرهاي حاوي گاز فشرده در آزمايشگاه به دو صورت شيميايي يا فيزيكي ممكن است باشد. - آزاد شدن ناگهاني حجم زيادي از يك گاز در محيط مي تواند سبب كم شدن اكسيژن موجود در هوا و متعاقب آن ايجاد خفگي در افراد حاضر در آزمايشگاه نمايد.- بعضي از گازهاي موجود در آزمايشگاه به دليل قابليت زياد اشتعال پذيري شان ممكن است سبب آتش سوزي در محيط شوند.- در صورتي كه شير خروجي در اثر ضربه به سيلندرها آسيب ديده باشد، احتمال بروز صدمات جبران ناپذير وجود دارد. ( توجه : 1- درپوش شير سيلندر در موقع حمل و نقل بسته باشد. 2- در آزمايشگاه سيلندر گاز فشرده، با وسيله اي مناسب به ديوار ثابت شود. 3- حمل و نقل سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاهها با وسيله مخصوص آن انجام شود.) جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده - جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده، بايد بوسيله دوچرخه مخصوص آن كه مجهز يه زنجير محافظ سيلندر است انجام شود.- به منظور محافظت از شير سيلندر، حتماً موقع حمل و نقل درپوش محافظ شير بسته شده باشد.- سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه حتماً به وسيله زنجير يا تسمه اي محكم به ديوار ثابت شده باشد. روشها و اقدامات احتياطي براي كاركردن با سيلندرهاي گاز فشرده رعايت نكات احتياطي در ارتباط با سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه :- سيلندرها، يا در نگهدارندة فلزي مخصوص كه در كف آزمايشگاه است قرار مي گيرد يا بوسيله تسمه يا زنجيري فلزي به ديوار ثابت مي شود و يا بوسيله يك گيره به ميز كار نصب مي گردد.- سيلندرها را در مسير تردد عمومي قرار ندهيد.- سيلندرهايي كه حاوي گازهاي قابل اشتعال هستند در مكاني دور از شعله ( چراغ بونزن) و گرم كننده هاي برقي (هات پليت) بگذاريد.- براي اطمينان از نوع گاز موجود در سيلندر، به رنگ سيلندر اعتماد نكنيد، بلكه حتماٌ برچسپ سيلندر را بررسي كنيد.- با توجه به نوع گاز سيلندر، تنها از شير تنظيم كننده (رگولاتور) مخصوص به آن گاز استفاده كنيد.- شيرهاي خروجي در مواقعي كه لازم نيست بايد بسته باشد.- هرگز خودتان اقدام به پركردن مجدد سيلندر نكنيد. توليد كنندگان مربوطه اين كار را خواهند كرد و در صورت نياز، سيلندرها را رفع نقص خواهند نمود. مواد شيميايي خيلي خطرناك Highly Hazardous Substances بر اساس استاندارد تعريف شده به وسيله ادارة ايمني و سلامت شغلي [occupational safety and Health Administration (OSHA)]، مواد شيميايي اي كه خطرات ويژه‌اي دارند تحت عنوان Particularly Hazardous Substances (PHS) نام گذاري و در سه گروه تقسيم بندي شده‌اند.(PHS) به تركيبات شيميايي اطلاق مي شود كه اگر به طور صحيح و مناسب بكار برده نشوند، ممكن است صدمات فوق العاده شديدي براي افرادي كه با آنها سروكار دارند ايجاد كند. اين صدمات ممكن است به صورت سرطان- صدمه به جنين- ايجاد عيوب ژنتيكي- عقيمي يا ايجاد تغيير در دستگاه توليد مثل باشد. بعلاوه سرايت مقادير بسيار كم بعضي از تركيبات مانند مهاركننده كولين استراز، سيانيد يا مواد شيميايي فوق العاده سمي، ممكن صدمات جبران ناپذير و حتي مرگ به دنبال داشته باشد. بنابراين كار كردن با اين تركيبات در آزمايشگاه مستلزم رعايت اقدامات ايمني شديدتر و بيشتري مي باشد. ( با توجه به مقادير و روشي كه هنگام كار كردن با اين مواد در آزمايشگاه اتخاذ مي شود بايد دستورالعمل ايمني مناسب را رعايت نمود.)براساس تقسيم بندي OSHA، سه گروه آن به قرار زير است: 1- موادي كه به عنوان عوامل سرطان زا شناخته شده اند. Carcinogen) "Select" موادي كه توسط OSHA به عنوان (گروه مواد سرطان زا) انتخاب شده اند Carcinogen) (Select در يكي از زير گروههاي زير قرار مي گيرند.الف- موادي كه توسط OSHA سرطان زا اعلام شده است : Carcinogen) OSHA) اين مواد به وسيله OSHA به عنوان سرطان زا معرفي شده اند. هر كدام از اين مواد استانداردهاي مخصوص به خود را دارد كه در زير گروه 2 استانداردهاي عمومي صنعتي كه توسط OSHA بيان شده قرار مي گيرند.ب- موادي كه در انسان سرطان زا شناخته مي شوند. (Known Human Carcinogen) اين مواد در تقسيم بندي اي كه از سوي [National Toxicology Program (NTP)] در جديدترين گزارشات سالانه اش بيان مي شود به عنوان موادي كه مي توانند سرطان زا باشند شناخته مي شوند. يا در تقسيم بندي كه به وسيلهInternational Agency for Research on cancer “IARC” اعلام شده در گروه يك ‹‹ عوامل سرطان در انسان›› قرار دارند. ج- موادي كه توان ايجاد سرطان در انسان را دارند.اين مواد در ليستي كه از سوي IARC اعلام شده يا در گروه 2A ‹‹ موادي كه احتمالاً در انسان ايجاد سرطان مي كنند››“Probably Carcinogenic to humans” و يا در گروه 2B ‹ موادي كه شايد سبب ايجاد سرطان در انسان شوند ›”Possibly Carcinogenic to humans” قرار مي گيرند. و يا در طبقه بندي كه توسط [National Toxicology Program (NTP)] اعلام شده با عنوان reasonably anticipated to be a carcinogen (موادي كه سرطان زا بودن آنها قابل انتظار است) ناميده مي شوند. با توجه به آزمايشاتي كه به طرق ذيل بر روي حيوانات انجام شده، دلايل آماري معني داري وجود دارد كه حاكي از شيوع تومور در آنهاست.• ورود مواد سرطان زا از طريق استنشاق : سرايت مزمن به شكل روزانه 6 تا 7 ساعت، هفته اي 5 روز و مقدار ماده كمتر از 15 ميلي گرم در هر متر مكعب از فضا.• سرايت از طريق پوست : تماس مواد با پوست به مقدار كمتر از 300 ميلي گرم به ازاي هر كيلو وزن بدن در هر هفته • خوراكي : خوردن مقداري كمتر از 50 ميلي گرم به ازاي هر كيلو وزن بدن به طور روزانه 2- سموم مؤثر بر دستگاه توليد مثل “Reproductive Toxins” اين تركيبات به موادي اطلاق مي شود كه بر فرآيند طبيعي توليد مثل اثرات منفي ايجاد مي كنند.اثرات مضر اين مواد به شكل كاهش تمايلات جنسي، كاهش امكان باروري، مرگ جنيني ، القاء نقص كروموزومي (ايجاد جهش) ايجاد ناهنجاري در جنين يا نقايص اساسي بعد از تولد جنين ممكن است ظاهر شود. بعضي از مواقع مشكلات بعد از يك دوره نهفتگي طولاني مدت ممكن است ظاهر شود. گاهي مواقع تعدّد مواد شيميايي، پيچيدگي جريان طبيعي توليد مثل در انسان، و تأثير عوامل ديگر (مانند : سيگار كشيدن، رژيم غذايي، اثرات محيطي) باعث مي شود كه اثر تماس با مواد شيميايي بر ايجاد اين نقايص به سختي پذيرفته شود.با توجه به اين عدم يقين، زنان باردار هنگام كار كردن با مواد شيميايي آزمايشگاه بايد احتياطات لازم را بطور كامل انجام دهند.زنان باردار بايد اين مطلب را (حاملگي) به مسئول آزمايشگاه اطلاع دهند. زيرا با ارزيابي خطر در آزمايشگاه و بكارگيري اقدامات پيشگيرانه و استفاده از تجهيزات ايمني مناسب مي توانند كار را به شكل ايمن انجام دهند. صدمات ناشي از سموم بر روي تخم بارور شده و جنين، در مراحل اوليه آبستني شديدتر است. ضمن اينكه اكثر خانمها در اين مرحله حساس، از بارداري خود بي اطلاع هستند. بنابراين به بانواني كه در سنين مناسب بارداري هستند توصيه مي شود كه هنگام كاركردن با مواد شيميايي دقت لازم را بعمل آورند، بخصوص در مورد موادي كه به طور سريع از طريق پوست جذب مي شود (مانند فرم آميد “ formamide ”). با توجه به شرايط محيط كار و نظر طبيب معالج، يكي از انتخاب هاي زير ممكن است انجام شود. • كار در محيط آزمايشگاه بدون نياز به هيچ تغييري ادامه يابد.• كار در محيط آزمايشگاه با ايجاد تغييراتي در روش كار آزمايش انجام شود يا با استفاده از تجهيزات محافظت شخصي در محيط انجام شود. • در موارد نادري ممكن است طبيب معالج توصيه كند كه تا پايان دورة بارداري در آزمايشگاه فعاليت نكند.از تغييرات ديگري كه ممكن است نياز شود مورد توجه قرار گيرد :• بررسي مواد شيميايي كه در آزمايشگاه استفاده مي شوند از نظر تراتوژنيسيته و تعويض آنها ، يا واگذار كردن كار با آنها به شخص ديگر (شخص غير باردار)• مواظبت شديدتر به منظور اجتناب از سرايت مواد شيميايي هنگام جابجايي يا كار كردن با آنها. • حساسيت ويژه در مورد استفاده از تجهيزات ايمني فردي، در صورت لزوم از تمامي تجهيزات ايمني استفاده شود.• در صورت امكان تمام آزمايشات در زير هود شيمي انجام شود، يا اينكه از ساير شيوه هاي مناسب مهندسي مهار خطر استفاده گردد. عوامل سمي مؤثر بر دستگاه توليد مثل1-2-3-4 در زنان در مردان گازهاي بيهوشي دهندهكربن دي سولفيدعوامل و داروهاي شيمي درماني ( در سرطان) كلرودكن (كي پون) كلروپرندي برومو كلرو پروپان (DBCP)دي نيتروتولوئناتيلن دي برومايد اتيلن گليكول منواتيل اتر اتيلن اكسايد مصرف الكل (اتانول)اترهاي گليكول هگزان كاد‌ميم غيرآلي سرب (آلي و غيرآلي) كنتراسپتيوهاي خوراكي زنانه حشره كشها دخانيات دماهاي بالاوينيل كلرايد گازهاي بيهوشي دهندهآتيلين بنزنكربن دي سولفيد عوامل و داروهاي شيمي درماني (در سرطان)كلروپرنمصرف الكل (اتانول)اتيلن اكسايد اترهاي گليكول فرمالدئيد سرب (آلي و غير آلي) مونومتيل جيوه (Methylmercury)حشره كشها استرهاي فتاليك اسيد “PAES”بي فنيل هاي پلي كلر دار “Polychlorinated biphenyls)استرپتومايسين استيرن دخانياتتولوئن وينيل كلرايد 1)Casarett and Doull’s TOXICOLOGY The Basic Science of Poisons; 3rd Edition, Macmillan Publishing Co., New York, 19862)INDUSTRIAL TOXICOLOGY Safety and Health Applications in the Workplace, P. L. Williams and J. L. Burson, Eds, Van Nostrand Reinhold, New York3)The Effects of Workplace Hazards on Male Reproductive Health; Department of Health and Human Services National Institute for Occupational Safety and Health Publication No. 96-1324)The Effects of Workplace Hazards on Female Reproductive Health; Department of Health and Human Services National Institute for Occupational Safety and Health Publication No. 99-104 3- موادي كه سميّت فوق العاده زيادي دارند. مواد سمي با سميت فوق العاده زياد، به آن دسته از موادي اطلاق مي شود كه مي توانند با يك بار تماس حتي با مقدار كم سبب آسيب هاي جدي، ناتواني و از كار افتادگي و شايد مرگ گردند.جدول زير مقادير خطرناك مواد شيميايي با توجه به راههاي ورود آنها توسط OSHA تعيين گرديده است. درجه بندي سميت تعيين شده بوسيله OSHA درجه بندي سميت به روشي ديگر[1] LD50 خوراكي(رت ، mg/kg) LD50 تماس پوستي خرگوش[2] LC50 استنشاقيرت، ppm براي يك ساعت [3] LC50 استنشاقيرت، mg/m3 براي يك ساعت بسيار سمي (Highly toxic) بسيار سمي (Highly toxic) كمتر از 50 كمتر از 200 كمتر از 200 كمتر از 2000 سمي Toxic سميت متوسط (Moderatly Toxic) 500-50 1000-200 2000-200 2000-2000 ----- سميت كم (Slightly Toxic) 5000-500 5000-1000 20000-2000 200000-20000 (1) : Prudent Practices in the Laboratory: Handling and Disposal of Chemicals; National Academy Press, Washington, D.C., 1995 (2) : تعريف LD50 : مقدار مادة شيميايي كه مي تواند از طريق خوردن، تزريق شدن يا از طريق پوست، تحت شرايط كنترل شده آزمايشگاهي ، 50 درصد تعداد حيوانات مورد آزمايش را بكشد.(3) : LC50: غلظتي از يك ماده شيميايي موجود در هوا، كه قادر است 50 درصد تعداد حيواناتي كه با آن در تماس بوده اند را بكشد.
چک لیست ایمنی محیط آزمایشگاه آيا قبل از ترك آزمايشگاه دست هايتان را مي شوييد؟ آيا در آزمايشگـاه از روپوش مخصوص، ماسك/عينک ايمني، دستكش و كفش و ... استفاده مي كنيد؟ آيا علائم خطر مناسب و شماره تلفن هاي تماس اضطراري در آزمايشگاه نصب شده است؟ آيا همة ظروف آزمايشگاهي موجود در آزمايشگـاه شما داراي برچسب ويژه هستند؟ آيا با مفاهيـم برچسب ها آشنا هستيد؟ آيا مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه شما به روش مناسبي ذخيره و نگهداري مي شوند؟ آيا نحوة جابجايي و استفاده صحيح از مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه به شما آموزش داده شده است؟ آيا در مورد محل نگهداري و استفاده (صحيح) از وسايـل ايمني (دوش، چشم شوي، انواع هود و غيره) در آزمايشـگاه، آموزش هاي لازم را ديده ايد؟ آيـا از روشهاي اضطراري در صورت تماس با مواد شيميايـي (خطرناك)، نشت و ريـزش مواد، آتش سوزي يا انفجـار آگاهي داريد؟ آيا نحوه تفكيك و دفن مواد شيميايي مورد استفاده (در آزمايشگاه) را مي دانيد؟ آيا همة تجهيـزات كنترل كننـدة الكتـريكي/مكانيكي (براي مثال هودهاي بخار) سالم هستند؟ آيا مي دانيد بعد از پايان ساعات كاري روزانه، چه كسي را (و چگونه) در جريان حضور خود در آزمايشگاه قرار دهيد؟ آيا در دوره هـاي آمـوزشي ويـژه آزمايشگاه كه توسـط مراجع ذي صلاح داير مي گردد، شركت مي کنيد؟ آگـاهي از شرايط و فعاليت هاي خطرناك مطلع شويد و نسبت به رفع آن سريعاً اقدام نماييد. تمامي محل هاي ذخيره و نگهداري، يخچال ها و غيره را برچسب مناسب زده و همة مواد شيميايي را در ظروف داراي برچسب مناسب نگهـداري كنيد. تاريخ دريافت و بازكردن همه بطري ها را ثبت نماييد. تاريخ انقضاي مواد شيميايي را ثبت نماييد. شرايط نگهداري ويژه را يادداشت كنيد. هنگاميکه كه در معرض هر يك مواد خطرناك زير قرار مي گيريد، اقدامات حفاظتي مناسب را انجام دهيد. تركيبات راديواكتيو مواد شيميايي خطرناك زيست محيطي مواد سرطان زا گازهاي فشرده مواد اشتعال زا مواد خورنده مواد سمي مواد واكنش گر به هنگام نگهداري، مواد شيميايي را در گروههاي سازگار تفكيك كنيد. دربارة واكنش هاي بالقوة تجهيزات و لوازم آزمايشگاهي با مواد شيميايي مورد استفاده يا ذخيره شده در آزمايشگاه كسب آگـاهي كنيد: مثلا" آيا مواد اكسيدكننده ها مستقيماً در قفسه هاي چوبي نگهداري مي شوند؟ علائـم هشدار دهنـده (اخطار) را بـراي خطرات غيرمعمول از قبيـل مـواد قابـل اشتعال، مواد خطرناك زيست محيـطي يا وسائـل بخصوص ديـگر (در محـل هاي مناسب) نصب كنيد. براي جلوگيري از واكنش هاي شديد، محلول هاي غليظ را به درون محلول هاي رقيـق بريزيد (يعني هميشه اسيد را به آب اضـافه كنيد، نـه آب را بـه اسيد). تجهيزات آزمايشگاهي را صرفاً براي کار ويـژه آن استفاده کنيد. دستگاه هاي مـورد استفـاده بـراي واكنش هاي خطرناك را بدون حركت دادن آنـها تا وقتي كه واكنش هاي شيميايي بطور كامل تكميـل شود، در جاي مناسب نصب و تثبيت كنيد. حفظ و نگهـداری خطرات ايمني را با حفظ و نگهداري محيـط هاي كار در وضعيت مطلوب از بين ببريد. حداقل دو خروجي باز (بدون مانـع) در آزمايشگاه تعبيـه شده باشد. حداقل دو راهروي باز (بـدون مانـع) به طرف درهاي خروجي آزمايشگاه ايجاد شده باشد. همـواره، مواد و وسايـل غير ضـروري را از روي ميزهاي كار، هـودهاي بخار، كف آزمايشـگاه، راهروها و ... بـرداشته و در محل هاي مناسب قرار دهيد. نيـكمت هـا، ميـزهاي كـار و ديـگر سطـوح آزمايشگاهي را پس از هـر بار استفـاده با يك مـاده پـاك كننـده يـا ضـد عفوني كننده تميز نماييد. همـة تجهيـزات بايستي قبـل از استفاده بازرسي شوند. شيشه آلات مورد استفـاده درآزمايشگـاه بايد از جنس بروسيليكات باشند. در صورت استفاده از مواد پاك كننده دي كرومات يا اسيد سولفوريك در آزمايشگاه، دقت كنيد كه پاك كردن فقط محدود به هود بخار باشد، در غير اين صورت كلريدهاي سمي كلرومتيل از محلول كرومات/اسيد سولفوريك آزاد مي شوند. سعی شـود از محـلول هاي پاك كنندة غيركروماتي استفاده شود. در صـورتي كه آزمـايشها ناتمام مانده باشند، يادداشتي حاوي نوع مواد شيميايي مورد استفاده، نام و نام خانوادگي آزمايشگر و شماره تماس او در كنار دستگاههاي مورد استفاده قرار داده شود. كف آزمايشگـاه را در همـة اوقـات خشـك نگهداريد. در صورت ريـزش هرگونه مواد شيميايي يا آب، کـف آزمايشگـاه را بلافاصـله تميز كرده و با قراردادن علائـم هشـدار، ديگران را نسبت به خطرات بالقوه سُرخوردن آگــاه نماييد. بر روي همة ماشين آلات و تجهيزات تحت تعمير يا تنظيم، بايستي قبـل از آنـکه قابـل استفاده باشند، برچسب هشدار نصب گردد. سيفون هاي كف آزمايشگاه و سينك ها بايستي به طور مرتب تخليه شده و شسته شوند تا از خروج گـازهاي نامطبـوع يا آزاد شدن بوي مواد شيميايي در جلوگيري شود. سيفون هايي كه به طور مرتب مورد استفاده قرار نمي گيرند براي ممانعت از تبخير آب بهتر است با 20-30 ميلي ليتـر روغن معدني پر شوند. کليه امور خـدمات و نگهداري بايستي توسط پرسنل متخصص و مجاز انجام پذيرد. دفـع ضـايـعات آزمايشگاهي ضايعات شيميايي را تفكيك كرده و براي دفـن آماده نماييد. همه ضـايعات را با بسته بندي منـاسب دفن كنيد. دفع پس ماندهای مواد شیمیائی سمی قبل از دفع ، لازم است با به کارگیری شیوه های مختلف ، مواد شیمیائی فعال و خطر ناک را بی اثر کرد . به طور مثال : محلول 10 تا 20 درصدی اکریل امید که در آزمایشگاههای مولکولی به کار میرود سمی بسیار قوی به خصوص برای سیستم اعصاب مرکزی است (Neurotoxic) . محلول های اضافه آنرا میتوان با افزودن ترکیبات خاصی ، مثل بیس اکریل آمید و TEMED، به نوع ژل آن که غیر سمی است تبدیل و آنرا در سیکل زباله های شهری قرار داد. براي سم‌زدايي تركيبات آلي محلول و سمی، به خصوص محلول اتيديوم برومايد (Et-Br) و ژل‌هاي حاوي اين محلولها ، میتوان از زغال فعال حيواني استفاده نمود که روش آن به شرح ذیل میباشد. سم زدائی اتيديوم برومايد (Et-Br) و ژل‌هاي حاوي اين محلولها: ژل‌هاي حاوي اين محلولها را میتوان به مدت يك شبانه‌روز در ظرف حاوي یک تا دو لیتر آب قرار داد تا مواد سمی آن وارد فاز آبی گردد . پس از اسکن کردن ژل آگارز و حصول اطمینان از نبودن ترکیبات آلی در ژل ، به محلول رقيق شده از ماده سمي يك قاشق چاركول اضافه نموده پس از يك ساعت ، محلول سوسپانسيون آن را از يك صافي معمولی میتوان گذراند. در اين صورت محلول زيرصافي که عاري از ماده سمي است را میتوان دور ریخت و كاغذ 650°صافي حاوي چاركول و ماده سمی را در كوره لاشه سوز قرار داد. اين ماده سمي در تجزيه خواهد شد. دفع پس ماند های موادشیمیائی سرطانزا قبل از دفع ، لازم است با به کارگیری شیوه های مختلف ، مواد شیمیائی فعال و خطر ناک را بی اثر کرد . به طور مثال : پسماند های ماده بسیار خطرناک و واکنش دهنده اسمیوم تتراکساید را میتوان در روغن مایع قرار داد تا توان اکسید کنندگی این ماده کاهش یابد. اسید پیکریک از مواد بسیار فعال و سرطانزا به شمار می آیند و نباید در تماس مستقیم با هوا قرار گیرند. بدین منظور همواره باید مقداری آب بر روی این ترکیب قرار داد. فنل و فرم آلدئید نیز از مواد نافذ ، سمی و سرطانزا محسوب می شوند و برای کاستن اثرات سو این ترکیبات ، پسماند های محدود این ترکیبات را می توان در دترژنت هائی با همین ساختار مثل دتول قرار داد تا سمیت آن کاسته شود و سپس آنها را دور ریخت. ) دفع پس ماندهای مواد خطرناک زیست محیطی مواد بيولوژيك مخاطره‌آميز : نمونه‌هاي بيولوژيك مشكوك به داشتن عوامل بيماري‌زا ، مي‌تواند شامل نمونه‌هاي خون، ادرار، مدفوع، خلط، مايع مغزي نخاعي، مايع مني و ديگر مايعات بدن انسان يا حيوان ، بافتهاي مختلف حيوان آلوده و کلیه مواد زايد بيولوژيك باشند. نمونه‌هاي بيولوژيك و ظروف پلاستيكي آلوده را در میتوان در اتوكلاو استريل نمود و پس از اين امر، تمام نمونه‌ها و ظروف را در سيكل عمومي زباله، قرار داد. استفاده از ضد عفونی کننده های جدید در حذف ترکیبات آلاینده مختلف ( محلول های دترژنت قوی مثل دی کانکس ) نیز ضروری است. دانشجویان را باید آموزش داد که از کاتر برای حذف سوزن سرنگ استفاده کنند و پس از تشریح حيوانات آزمايشگاهي مورد مطالعه را كه مواد سمي، كشنده و غيره به آنها تزريق کرده اند ، امعاء و ا حشاي آنها را با دقت از آزمايشگاه خارج و در كوره‌هاي لاشه‌سوز قرار دهند تا نابود شوند. دفع پس ماندهای مواد شیمیائی اشتعال زا حلالهاي آلي مانند الكل‌‌هاي سبك، اتر، استن را میتوان به طور مجزا در انبارهای خنک حفظ کرد و کم کم از آنها استفاده نمود و پسماند های محدودآنها را در ظروف مقاومی انباشته به منظور سوزاندن در اختیار مسئولین ایمنی قرار داد. برای انواع حلال های سنگین آلی ، فنل ، پروپیلن اکساید، گلوتارآلدئید ، فرم آلدئید ، پارا فرم آلدئید ، زایلن و........ جمع آوری کنترل شده ای در محیط و مکان های متفاوت باید صورت گیرد وبا همکاری سازمان های تحت قرارداد با سازمان محیط زیست و انرژی اتمی، آنها را از محل آزمایشگاه دور ساخت. مواد شیمیائی واکنش گر رديف نام ماده شيميايي مواد شيميايي ناسازگار با اثرات متقابل 1 اسيد سولفوريك كلرات، پركلرات، پرمنگنات و آب 2 نيتريك اسيد استيك اسيد، كروميك اسيد، آنيلين، كربن، هيدروژن سولفيد 3 استن مخلوط اسيد سولفوريك و اسيد نيتريك 4 هيدروژن پراكسايد غالب فلزات و املاح آن، مواد آلي مثل آنيلين و نيترومتان 5 آنيلين نيتريك اسيد، پراكسيد هيدروژن 6 گليسيرين آمونياك، استيلن، بوتا دي ان، كاربيد سديم، مشتقات نفتي 7 سديم، پتاسيم و ليتيم تتراكريد كربن ، انيدريد كربنيك و آب 8 جيوه استيلن، هيدروژن 9 يد استيلن و آمونياك دفع پس ماندهای مواد شیمیائی خورنده این مواد شامل ترکیبات ذیل میتوانند باشند: مواد معدنی ( اسيد های غلیظ نيتريك و سولفوريك، سود، آمونياك و...) و مواد آلی ( فرمالدئيد ،اسید پیکریک و..) در جداول پیوست نحوه پاکسازی سریع آنها از محیط های آزمایشگاهی آورده شده است: مواد شمیائی پاشیده شده نحوه پاكسازي اسيدها، مواد آلي سديم بي كربنات استفاده كنيد بوسيله يك اسفنج يا ابر ماده را جذب كنيد . اسيدها، مواد غير آلي از بي كربنات سديم استفاده كنيد، همچنين از اكسيد كلسيم يا بي كربنات سديم مي‌توانيد استفاده كنيد بوسيله يك اسفنج يا ابر ماده را جمع‌آوري كنيد ( اسيد هيدروفلوئوريك يك ماده مستثني است ) اسيد كلريدها از آب استفاده نكنيد بوسيله شن يا بيكربنات سديم جمع‌آوري و جذب كنيد. آلدئيدها بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد آمين‌هاي آليفاتيك از بي سولفيت سديم استفاده كنيد بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد آمين‌هاي آروماتيك بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد آمين‌هاي آروماتيك هالوژن دار بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد تركيبات N3 (داراي قابليت انفجار) بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد با استفاده از محلول 10 درصد نيترات آمونيوم آلودگي زدايي كنيد بازها ( قلياها ) با اسيد يا خنثي كننده‌هاي شيميايي خنثي سازي كنيد و به وسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد كربن دي سولفايد (قابل اشتعال و سمي) بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد كلروهيدرين ها بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد سيانيدها قبل از جارو كردن حتماً آنها را مرطوب كنيد و يا از جارو برقي با فيلترهاي هپا استفاده كنيد. مواد مرطوب را بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد هاليدها ( آلي يا غير آلي ) از بي كربنات سديم استفاده كنيد هيدروكربنهاي هالوژن دار بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد هيدرازين ها بوسيله يك ابر و يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد از مواد آلي اجتناب كنيد اسيد هيدروفلوريك جذب بوسيله كربنات كلسيم يا اكسيد كلسيم نسبت به بي كربنات سديم ترجيح داده مي‌شود. استفاده از بي كربنات سديم منجر به تشكيل سديم فلورايد مي‌شود كه به طور قابل ملاحظه اي از كلسيم فلورايد سمي تر است. مراقب باشيد اسفنج مورد استفاده براي جذب ماده را درست انتخاب كنيد. اسفنجهاي خاصي كه شامل تركيبات سيليكات هستند با اسيد هيدروفلوئوريك ناسازگار مي‌باشند محلولهاي نمكهاي غير آلي از سودا استفاده كنيد مركاپتان ها (سولفيدهاي آلي) با محلول هيپوكلريت كلسيم خنثي سازي كنيد. بوسيله يك ابريا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد . نيتريل ها مواد جامد را جاروكنيد. به وسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد تركيبات نيترو به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي و استنشاق اجتناب كنيد عوامل اكسيد كننده از بي سولفيت سديم استفاده كنيد پراكسيدها به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. فسفاتها به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. مواد احيا كننده از سودا و بي كربنات سديم استفاده كنيد. اقدامات ايمني هنگام كار در آزمايشگاه استفاده از آزمايشگاه ،تنهـا منحصر به افرادي است كه مجاز هستند. ورود اطفـال و كودكان به آزمايشگاه اكيداً ممنوع مي باشد. استعمال دخـانيـات، خـوردن، آشاميـدن، نگهداشتن موادغذايي، نوشيدني ها، و استفاده از مواد آرايشي در آزمايشگاه مطلقاً ممنوع است. استفاده از لنز تماسي چشمي، بدون استفاده از عينک محافظ، در آزمايشگاه توصيه نمي گردد. به هنگام كـار و جابجايي مـواد شيميايي، مواد خطرناك زيست محيطي يا مواد راديوايزوتوپ در محيط آزمايشگاه، از روپوش هاي مخصوص آزمايشگـاه (كه قد آن تا زانوي كاربر باشد) و ماسك هاي چشمي استفاده كنيد. همواره آزمايشگاه و محل كار خود را تميـز نماييد و مـواد شيميايي، بيولوژيكي غيرضروري و تجهيزات بلامصرف را در محل مخصوص خود قرار دهيد. از جا گذاشتن بطري های مخصوص مـواد واكنش گر (پر يا خالي)، در كف آزمايشگاه خودداري كنيد. تنها با مـوادي كـار كنيد كه از ميـزان اشتعـال پـذيري، واكنش دهي، سميت و نيز روشهاي صحيح جابجايي و ذخيره آنها و اقدامات اضطراري مربوطه آگاهي داريد. خروجي ها و راهروها را در همة مواقع باز (و بدون هرگونه مانع) نگهداريد. تا حد امكـان، از كار به تنهايي در محيط آزمايشگـاه خودداري كنيد. اگر طبيعت كـار شما اقتضاء مي كنـد كه به تنهايي در آزمايشگاه كـار كنيد، بايستي حضور خود را به مسئول آزمايشگاه و يا همكاران ديگر اطلاع دهيد. هرگونه حـوادث و اتفاقات خطرناك را سريعاً به اطلاع سرپرست آزمايشگاه و مسئولين ذيربط برسانيد. چشم ها عينک آزمايشگـاهي بايستي راحت بوده و تمام چشم ها و اطراف صورت را فرا گرفته و در عين حال مانـع از فعاليت و جابجايي محقق نباشد. در صورت نيـاز به پوشش چشمها، نصب علائم مبني بر استفاده از عينك يا ماسک محـافظ چشم و صورت در آزمايشگاه الزامي است. در صورت كار با هر يك از مواد زير، استفاده از عينك يا ماسک مناسب آزمايشگاهي ضروري است: مواد محرك، خورنده ها، يا مواد سوزش آور استفاده از شيشه آلات تحت خلاء يا تحت فشار (افزايش يا كاهش فشار) مواد سرمازا مواد قابل اشتعال مواد راديواكتيو مواد منفجره ليزرها (حفاظت ويژه از ليزرها ضروري است) نور فرابنفش مواد خطرناك زيست محيطي بدن روپوش ويژه آزمايشگـاه براي حفاظت از لباس و پوست بدن در مقـابل مـواد شيميايي يا پخش شونده طراحي شده است. روپوش ويژه آزمايشگـاه بايستي هميشه متناسب با اندازه بدن و قد آن بايستي تا زانوي كاربر باشد. دست ها پرسنل آزمايشگاه همواره بايد دستكش هاي محافظ در داخل آزمايشگاه بپوشد. علاوه بر حفاظت در برابر مـواد شيميايي خطرناك، بعضي از دستكش ها مي توانند بخارات را جذب كرده يا دست ها را در مقابل حرارت (گرما) حفاظت كنند. قبل از استفاده از دستكش ها، از وضعيت و سـالم بودن آنهـا (سوراخ شدگي، پارگي و ...) اطمينان حاصل كنيد. بـراي درآوردن دستكش ها، ابتـدا از مچ دست شروع كـرده و دستكش را به طرف انگشتان بيرون كشيد. بلافاصـله پس از درآوردن دستكش ها، دست هاي خود را بشوييد. پاها هدف از حفاظت از پاها، جلوگيري از آسيب ديدگي در هنگـام تماس با مواد شيميايي خورنده، اشياء سنگين، شـوك الكتريكي (برق گرفتگي در سطوح خيس) و ... مي باشد. آسيب پذيرترين قسمت بدن، هنگام ريزش يا سقوط مواد شيميايي خورنده يا اشياء سنگين، پاها هستند. در محيط آزمايشگـاه، كفش هايي توصيـه مي شوند كه به طور كـامل پاها را پوشانده و آنها را كاملاً حفاظت كند. پوشيدن انواع كفش هاي زير در آزمايشگاه ممنوع است: صندل ها و دمپايي کفش هاي ورزشي و فابريک كفش هاي کف چوبي كفش هاي پاشنه بلند گوش ها استفـاده از ماسک محـافظ گـوش در مکان ها و مواقعيکه كه سطح صدا بالاتر از 85 دسي بل باشد الزامي است. در مکـان هايي كه صـداهاي بيش از حـد مجاز وجـود دارد، حتماً بايستي علائم هشدار دهنده استفاده از ماسك گوش، نصب گردد. انواع محافظ گوش عبارتند از: توپي های گوش: با پوشاندن گوش، حفاظت اوليـه را نسبت به ورود صدا ايجاد مي كنند. گوشی محافظ: حفاظت بيشتری را در مقابل صدا ايجاد كرده و استفاده از آنها بسيار راحت تر از توپي هاي گوش مي باشد. پنبه گوش: محافظ هاي ضعيفي در مقابل صدا بوده و استفاده از آنها به هيچ وجه توصيه نمي گردد. بيني بعضي از روشها وفعـاليت هاي آزمايشگـاهي مي توانند بخارات محرك سمي و مـواد آلوده كننده ايجاد كنند. لذا حفاظت از دستگاه تنفسي در اينگونه شرايط ضرورت پيدا مي كند. پرسنل آزمايشگاه، در صورت احساس تغيير در كيفيت هوا (آزمايشگـاه/محيط كار)، بايستي مراتب را فوراً اطلاع رساني کنند.
نظم و نظافت عمومي در آزمايشگاه يكي از مهمترين مظاهر ايمني در آزمايشگاه است.آزمايشگاهي كه با پسماندهاي اضافي و وسايل غيرقابل استفاده در محيط آزمايشگاه پراكنده است، نه تنها از نظر ظاهر سبب آشفتگي و بهم ريختگي مي شود، بلكه مي تواند عامل مهمي در ايجاد حريق و آتش سوزي باشد.خارج كردن عوامل غيرقابل استفاده از آزمايشگاه ضمن اينكه بروز حوادث را كم مي كند، فضاي بيشتري را براي كار تحقيق و نگهداري وسايل لازم و ضروري فراهم مي سازد. آزمايشگاه بطور مرتب بايد نظافت شده و كف آن بوسيله تي نخي كشيده شود. سطوح ميزها و صندلي ها گردگيري و ضدعفوني شود. در صورتي كه سطوح صندلي و ميزها آغشته به پسماندهاي واكنشگر شده است بايد به منظور جلوگيري از سرايت آن به ساير افراد كاملاً تميز و خشك گردد. خوردن و آشاميدن در آزمايشگاه خوردن و آشاميدن در آزمايشگاه ممنوع است. همچنين نگهداري مواد غذايي در محلهايي كه مواد شيميايي خطرناك استفاده مي شود نبايد انجام شود.خوردن و آشاميدن در مكان مخصوص كه به اين منظور درنظر گرفته شده بايد انجام شود. نكاتي كه موقع استفاده از اين مكان تميز بايد رعايت شود :• خارج كردن دستكش بعد از كار با مواد شيميايي و شستن دستها • عدم انتقال وسايلي كه در آزمايشگاه استفاده مي شود به محيط تميزي كه براي خوردن و آشاميدن در نظر گرفته شده است، مانند خودكار، كتاب، دفترچه يادداشت و غيره ...• خارج كردن روپوش آزمايشگاه هنگام خوردن و آشاميدن مخاطرات فيزيكي مواد قابل اشتعال مواد قابل اشتعال ممكن است به شكل آئروسل (ذرات ريز مايع پخش شده در هوا)- گاز- مايع يا جامد باشند.در بيشتر آزمايشگاهها، گازها، مايعات و جامدات از اهميت بيشتري برخورداند.گازهاي قابل اشتعال توسط OSHA تعريف شده اند و عبارتند از : (A) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت 13 درصد (حجمي) يا كمتر آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند.(B) گازي كه در دما و فشار محيط، غلظت بالاتر از 12 درصد حجمي آن با هوا توليد مخلوط قابل اشتعال مي كند.• مايعات قابل اشتعال به مايعاتي اطلاق مي شود كه دماي احتراق آنها پائين تر ازF ◦100 (◦C 37.8) باشد.• جامدات قابل اشتعال موادي هستند به غير از عوامل قابل انفجار و تركيدن كه در اثر اصطكاك، جذب رطوبت و تغيير خودبخودي ماهيت شيميايي، به شدت آتش مي گيرند و مسبب ايجاد مخاطرات جدي مي شوند. استفاده از اطلاعات موجود در MSDS (برگه اطلاعات ايمني مواد شيميايي) يك ماده شيميايي بهترين مرجع براي تعيين قابل اشتعال بودن آن است. علاوه بر اين، بر روي برچسب مواد قابل اشتعال اين مطلب قيد شده است. نكاتي كه هنگام كار كردن با مواد قابل اشتعال بايد رعايت شود : الف : مواد قابل احتراق را از مكانهاي ذيل خارج كنيد : - محيطي كه از شعله مستقيم و سطوح بسيار داغ (Hot Plate) استفاده مي شود. - محيطي كه دستگاههاي مكانيكي و الكتريكي نامطمئن در حال كار كردن است. (بدليل احتمال جرقه زدن)ب : مواد قابل اشتعال بايد در كابينت هاي مخصوص نگهداري اين مواد قرار داشته باشند، اين كابينت ها بايد از منابع شعله و حرارت دور باشند، يا در يك مكان مخصوص كه به همين منظور درنظر گرفته شده نگهداري شوند.ج : به منظور پيشگيري از ايجاد الكتريسيته ساكن كف آزمايشگاه از جنسي باشد كه توليد الكتريسيته نكند.د : سيگار كشيدن ممنوع در آزمايشگاههايي كه با مواد شيميايي قابل اشتعال سروكار دارند، در صورتي كه يخچال يا فريزر وجود دارد بايد توسط متخصصين ذيربط تأييد شود كه خطر ايجاد جرقه و آتش سوزي توسط آنها وجود ندارد. مواد خورنده مواد خورنده به موادي اطلاق مي شود كه در صورت تماس با نسوج و بافتهاي زنده به طريق شيميايي باعث تخريب يا تغيير غيرقابل بازگشت در آنها مي شود. نمونه هاي زيادي از اين مواد در آزمايشگاهها وجود دادند. از مثالهاي آشناي آن اسيدهاي قوي و بازهاي قوي هستند. اكسيدكننده هاي قوي نيز مي توانند سبب سوختگي و صدمه به چشمها و پوست شوند.شيشه هايي كه مواد خورنده در آن نگهداري مي شوند بايد در يك ظرف ديگر قرارداده شده و در مكاني نگهداري شود كه هواي آن تهويه مي شود.ظرف ثانويه مي تواند از جنس پلاستيك يا مشابه آن باشد.ظرف ثانويه علاوه بر اينكه از نشست كردن و ريختن مواد خورنده جلوگيري مي كند، سبب پيشگيري از خوردگي وسايل فلزي ديگر نيز مي شود.برگه اطلاعات ايمني يك ماده شيميايي (MSDS)، بهترين منبع براي تعيين خورنده بودن آن است. بعلاوه اينكه، بر روي برچسب مواد شيميايي خورنده اين موضوع قيد شده است. مواد اكسيدكننده اكسيدكننده ها عواملي هستند كه سبب آتش سوزي مي شوند يا به گسترش اشتعال ساير مواد كمك مي كنند، در نتيجه يا آتش مي گيرند و يا سبب آزاد شدن اكسيژن، يا گازهاي ديگر مي شوند.نمونه هايي از مواد اكسيدكننده عبارتند از :نمكهاي پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسيم (KMnO4) اسيد نيتريك غليظ (HNO3) نيترات آمونيوم (NH4 NO3)تركيبات هيپوكلريت و هيپوهاليد مانند وايتكس يد و ساير هالوژنهاكلريت ها- كلراتها مانند كلرات سديم (NaClO4) و پركلراتها آمونيوم سريم(IV) نيترات تركيبات كرم(VI) مانند H2CrO4 ،H2Cr2O7 ، و ساير كروماتها و دي كروماتها پيريدينيوم كلرو كرومات پراكسيدها سولفواكسيدها اوزون اسميوم تتراكسايد نيتروس اكسايد(N2O). مواد اكسيد كننده در صورت تركيب شدن با مواد قابل اشتعال تشكيل مواد قابل انفجار ميدهند. در نتيجه مواد اكسيدكننده بايد دور از حلالها در مكاني سرد و بدور از رطوبت نگهداري شوند.( اين مواد در زير كاسه دستشويي نگهداري نشود)با مراجعه به برگه اطلاعات ايمني ماده شيميايي (MSDS) ماده اكسيدكننده مي توان صحيح ترين شيوه نگهداري را بكار برد. Contact with combustible material may cause fireليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب آتش سوزيميشود Explosive when mixed with combustible material. ليست مواد اكسيد كننده اي كه در صورت در صورت تماس با مواد قابل اشتعال سبب انفجارميشود مواد واكنش پذير با آب مواد واكنش پذير با آب آن دسته از موادي هستند كه شديداً با آب واكنش داده و ضمن ايجاد گرما توليد گازهاي قابل اشتعال يا سمي مي كنند.بيشترين مواد واكنش پذير با آب در آزمايشگاههاي شيمي وجود دارد، اما تعدادي از هيدريدها و فلزات قليايي مانند سديم ممكن است در ساير آزمايشگاههاي مراكز تحقيقات هم وجود داشته باشد.نمونه هايي از مواد واكنش پذير با آب عبارتند از : كلسيم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- فلزات سديم، پتاسيم و ليتيم.- اينگونه مواد بايد در مكاني سرد و خشك نگهداري شوند. هرگز آنها را در زير دستشويي نگهدري نكنيد.- به منظور پيشگيري از واكنش فلزات قليايي با بخار آب موجود در هوا، اين فلزات بايد در روغنهاي معدني (يا نفت) نگهداري شود.استفاده از اطلاعت موجود در برگه اطلاعات ايمني(MSDS) مواد واكنش پذير با آب بهترين منبع اطلاعاتي براي شيوه صحيح نگهداري و كاركردن با آنهاست. ليست مواد واكنش پذير با آب - فلزات قليايي - هيدريدهاي فلزات قليايي - آميدهاي فلزات قليايي - آلكيل هاي فلزي مانند ليتيم آلكيل- آلومينيوم آلكيل - واكنشگرهاي گرينيارد- هاليدهاي غيرفلزي : مانند S2Cl2-SiCl4-PCl5-PCl3-BF3-BCl3 - اسيد هاليدهاي غيرآلي مانند : SO2Cl2 – SOCl2 – POCl3- پنتو اكسيد فسفر - كلسيم كاربيد- اسيد هاليدهاي آلي - انيدريدهايي كه وزن مولكولي كمي دارند. مواد آتشگير (Pyrophoric Materials) مواد آتشگير به موادي اطلاق مي شود كه به طور خودبخود در هوا (دماي پائين تر ازC ◦40 ) مشتعل مي شوند. مواد آتشگير عموماً با آب واكنش پذير هستند و در صورت تماس با آب يا هواي مرطوب آتش خواهند گرفت. نگهداري و جابجا كردن مواد آتشگير بايد در ظرفي كه فضاي آن از گاز آرگون يا نيتروژن (به استتثناء چند مورد) پرشده است انجام شود. روش ايمن نگهداري مواد آتشگير محلولهاي آتش گير مقادير كم محلولهاي آتشگير را در شيشه هايي كه درپوش آن از جنس PTFE (Polytertrafluoroethylene) مي باشد نگهداري مي كنند. مقادير زيادتر آن در سيلندرهاي فلزي (مانند سيلندر گاز) نگهداري مي شود كه يك سوزن مخصوص به دريچه خروجي آن وصل مي شود و بوسيله يك سرنگ كاملاً خشك، هواي داخل سيلندر با يك گاز بي اثر (آرگون يا نيتروژن) جايگزين مي شود. موادجامد آتشگير جامدهاي آتشگير در جعبه هاي مخصوصي كه بوسيله گاز بي اثر پرشده اند نگهداري مي شوند، اين جعبه ها فوق العاده گران قيمت هستند. بنابراين بعضي از اين مواد به شكل محلول فروخته مي شوند و بعضي ديگر در ظروف حاوي روغن معدني (پارافين و ..) يا حلالهاي هيدروكربني سبك نگهداري مي شوند.جامدهاي آتشگير خفيف (مانند ليتيم آلومينيوم هيدريد يا سديم هيدريد) را مي توان براي مدت زمان كوتاه در هواي معمولي جابجا كرد، اما براي نگهداري طولاني مدت بايد در ظروفي كه فضاي آن با يك گاز خنثي (آرگون يا نيتروژن) پر شده است، نگهداري شود. معدوم كردن مواد آتشگير معدوم كردن مقادير كم مواد آتشگير و ظروف خالي آن را بايد با دقت فراوان و با سردكردن باقيمانده اين مواد انجام داد.- موادي كه واكنش پذيري كمي دارند را در مقادير زيادي از يك حلال بي اثر مانند هگزان رقيق كرده و ظرف آن را در حمام يخ قرار داده و قطره قطره به آن آب سرد اضافه كنيد.- موادي كه واكنش پذيري زياد دارند: محلول رقيقي از آن را به آهستگي به يخ خشك اضافه كرده و با افزودن يك ماده كه واكنش پذيري ملايمي با ماده آتشگير دارد و همچنين در يخ خشك منجمد نمي شود (مانند دي اتيل اتر، استون، ايزوپروفيل الكل و متانولي كه مقدار جزئي آب داشته باشد) خنثي سازي انجام مي شود. ليست مواد آتشگير کلیک در ادامه مطلب ادامه مطلب + نوشته شده در دوشنبه یکم خرداد 1391ساعت 12:34 توسط صغری غلامی | نظر بدهید آزمایشگاه بمب ساعتی شاید از عنوان مقاله تعجب کرده باشید ؛ شاید آن را بی ربط بدانید ؛ شاید بگویید می شد عنوان بهتری انتخاب کردو شاید بگویید...بی خیال هر چه دل تنگتان می خواهد بگویید اما خوب است بدانید در بازدید هاییکه اینجانب از طرف گروه های آموزشی از مدارس داشتم با چه چیز ها که روبرو می شدم که واقعاً فاجعه انگیز بوداز محیط بسیار کوچک آزمایشگاه گرفته تا استفاده از وسایل غیر استاندارد بدون نظارت مستقیم دبیر یا متصدی آزمایشگاه راستی ایثار تا چه حد که همکار محترم به کمک پیک نیک در داخل کلاس بدون وجود امکانات لازم مشغول انجام آزمایش می باشد و کسی هم خبر نداردو او هم نمی خواهد کسی خبر داشته باشدچون هدف او چیزی فراتر از دانستن یا ندانستن مسئولین می باشد و او همان شمع است که می خواهد بسوزد تا نور علم و دانش را نوری ببخشد آری آفرین به این ایثار اما صد افسوس اگر کوچکترین اتفاق ناگوار بیفتد آن وقت دیگر همه ی نگاه ها به آن طرف خواهد بود و جایی که تا دیروز در معرض دید احدی نبود سوژه ی خبری محافل می شود و همه کارشناس می شوند و نظر می دهندکه صدالبته مشخص است همه راحت ترین گزینه را انتخاب می کنندوآن دبیر ایثارگردیروز؛ اول متهم ماجرا خواهد بودبا صدها حرف و حدیث و زخم زبان و کسی به نیت وقصد اواشاره نخواهد نمود همانطورکه درماجراهای مشابه نیز این گونه بوده است وخدای ناکرده درصورت بروزچنین حادثه ای حکم بعدی تعطیلی تمام آزمایشگا ه ها خواهدبود پس مدیران محترم مدارس و همکاران گرامی بیایید ابتدا شعار (اول ایمنی بعد کار ) را جامه ی عمل بپوشانیم بعد شروع به فعالیت کنیم تا شعله ی شمعی که می افروزید ابتدا نور زندگی خودتان را خاموش نکند . با مقدمه ی طولانی که خدمتتان عرض کردم قطعا متوجه شده اید اینجانب در این مقاله تلاش می کنم با اطلاعاتی که از منابع مختلف به ویژه تجربیات خود و همکاران بدست آورده ام نکات ایمنی لازم که بایددرهرآزمایشگاهی رعایت شود را خدمتتان عرض کنم. * آنچه یک آزمایشگاه باید داشته باشد* ۱-با توجه به این که در آزمایشگاه با شعله و مواد آتش زا سر و کاردارید وجود کپسول آتش نشانی در نزدیکی میزکار الزامی است.تا با بروز هر حادثه ای بتوان به سرعت آن را کنترل کرد ونیز یک سطل پر از ماسه ی ریزنیزگاهی گره گشا بوده و شاید بهتر هم باشد چرا که استفاده از آن راحت تر بوده و نیز اضطراب کمتری ایجاد می کند حتی وجود یک پارچه ی پشمی ضخیم نیز همانند کفش کهنه در بیابان نعمت است و در خاموش کردن آتش به ما کمک شایانی می کند . پس همانطور که مشاهده کردید پیشگیری از حوادث بسیار ساده و ارزان است و همه نیز با موارد پیشگیری به خوبی آشنا هستید اما مهم بکار بردن آنها می باشد . *در کنارمیزکاریک کپسول آتش نشانی یایک سطل پرازماسه یایک پارچه ی خیس داشته باشیم * 2- در آزمایشگاه با موادی سر و کار داریم که گاهی با سرعت تبخیر زیاد و تولید گازهای سمی و یا ایجاد بوی نامطبوع ممکن است سلامت ما و دانش آموزان را به خطر اندازد و یا موجب تنفر آنان از محیط آزمایشگاه شود پس حتما باید آزمایشگاه دستگاه تهویه داشته باشد و نیز پنجره ها باید به راحتی باز شود تا جریان هوا به خوبی به وجود آید که مشاهده می شوددربعضی ازمدارس به لحاظ امنیتی پنجره ها را جوش می زنندکه کاربسیار خطر ناکی می باشد و به قیمت حفظ اموال جان همکاران و دانش آموزان به خطر می افتد پس نصب دستگاه تهویه بسیار ضروری می باشد. * استنشاق گازهای خطر ناک مواد شیمیایی را به شوخی نگیریم * 3- وجود شیر آب از ضروریات هرآزمایشگاهی است زیرا آب نه تنها یکی از پر مصرف- ترین مواد در هر آزمایشگاهی است در مواقع خطر نیز خیلی به داد ما می رسد مثلا هنگام آتش سوزی یا ریختن مواد سمی یا اسیدی برروی دست ولباس می توان با شستشو با مقدار زیاد آب آسب وارده را کمتر کرد. * آزمایشگاه حتما باید شیر آب یا یک منبع بزرگ پر از آب وجود داشته باشد * ۴- درآزمایشگاه باید جای کافی برای نشستن دانش آموزان وجود داشته باشد و نیز مسیربین صندلی ها باز باشد ودبیرو دانش آموزان بتوانند به راحتی تردد کنند و فاصله ی کافی بین میز کار و دانش آموزان وجود داشته باشد تا از هر گونه حوادث احتمالی مصون بمانند. *آزمایشگاه بایدفضای کافی برای وسایل ونشستن دانش آموزان داشته باشد* 5- باتوجه به اینکه درآزمایشگاه بامواد گوناگون سوزاننده ویا رنگی سر وکار داریم واین مواد موجب سوختگی و یا رنگی شدن لباس ها می شود؛ بهتراست ازروپوش استفاده کنیم و دانش آموزان را نیز تشویق به استفاده از روپوش نماییم . * هنگام انجام آزمایش از روپوش استفاده کنید * 6- درب ورودی آزمایشگاه باز باشد واز قفل کردن آن جدا خوداری کنیم و مسیر خروج دانش آموزان همواره باز باشد تا در صورت بروز هر حادثه ای بتوانند به سرعت محل آزمایشگاه را ترک کنند. *درب آزمایشگاه را درهنگام حضوردانش آموزان به هبچ وجه قفل نکنید * 7- با دادن توضیحات لازم ونصب دستوالعمل نکات ایمنی را به دانش آموزان تذکر دهیم و به آنها بیاموزیم در هنگام بروز هرحادثه ای چگونه عمل کنند. * دانش آموزان را برای هر حادثه ای آماده کنیم * ۸-درهنگام انجام آزمایش متصدی حق ترک محل آزمایشگاه را نداردو مدیران محترم مسئول نظارت بر این امر می باشند. *در صورت بروز هر حادثه ای متصدی مسئول است* 9- درهر آزمایشگاهی باید قسمتی تحت عنوان مخزن ، محل نگهداری وسایل باشد ودرصورتی که محل مجزایی وجود ندارد چیدمان کمدو؛وسایل طوری باشد که در معرض دید دانش آموزان نباشد که موجب حواس پرتی آنان شود ویاوسایل رادست کاری کنند. * وسایل در مخزن نگهداری شود* ۱۰- دقت کنید که قبل از خروج از آزمایشگاه شیر گاز و شیر آب را ببندید و مواد شیمیایی را در جای خود قرار دهید. و سطل زباله را حتما خالی کنید چون ممکن است بر اثر واکنش مواد شیمیایی اتفاقات ناگوار پیش بینی نشده ای روی دهد و موجب تولید گازهای خطر ناک ویا موجب آتش سوزی شود. * بعد از انجام آزمایش حتما سطل زباله را خالی کنید* ۱۱- هنگام خروج ازآزمایشگاه وسایل برقی را خاموش کنیدو سیم آنها را نیز از پریز جداکنید و اگر آزمایشگاه فیوز مجزا دارد برق را از محل فیوز نیز قطع کنید. * برق آزمایشگاه حتما فیوز جداگانه نزدیک میز کار داشته باشد* 12- برای جلوگیری از فاسد شدن مواد شیمیایی و نیز جهت انجام بعضی از آزمایش ها لازم است که آزمایشگاه را تاریک کنیم پس باید پنجره ها پرده ی مناسب داشته باشد واین بهتراست پرده ها از پارچه های ضخیم به رنگ مشکی باشد و نباید برای کلاس گذاشتن ازپرده های عمودی یا کرکره ای استفاده کردزیرا این پرده ها نوررا ازخودعبورمی دهند و در هنگام باز کردن پنجره به ویژه وقتی حادثه ای روی می دهد بسیا دست و پاگیرمی باشند. * در آزمایشگاه نباید از پرده های عمودی استفاده کرد * 13- هنگام انجام آزمایش از دستکش مناسب استفاده کنید . دستکش مناسب بستگی به نوع آزمایش دارد اگر با مواد داغ و شعله سر و کار دارید دستکش باید ضخیم باشد و اگر با مواد اسیدی یا خون و فراورد های آن یا با جانوران سر وکاردارید بایداز دستکش پلاستیکی یکبار مصرف استفاده کنید . * در آزمایشگاه باید به اندازه ی کافی دستکش یکبار مصرف وجود داشته باشد* 14-آزمایشگاه بایدیک میزکاربزرگ ومحکم داشته باشدکه به آسانی تکان نخورد ارتفاع میز از زمین باید به اندازه ای باشد که دانش آموزان هنگام کار (نشسته یا ایستاده ) آسوده و راحت باشند.در ضمن ارتفاع میز در اندازه ی صندلی کنار میز تاثیر دارد ارتفاع میز برای دانش آموز 14 ساله که ایستاده کار کند 76 سانتیمتر است ؛ بنابر این در مقابل چنین میزی صندلی باید 54 سانتیمتر ارتفاع داشته باشد و جای پایی در پایین صندلی به ارتفاع 25 سانتیمتر تعبیه شده باشد. میز باید طوری ساخته شود که دانش آموز به راحتی بتوانددر دو طرف آن کار کند میز باید کشو ویا جایی داشته باشدتا برای قراردادن وسایل از آن استفاده شود میز ها بهتر است به صورت چند ضلعی باشد تا دانش آموزان به صورت گروهی در اطراف آن قرار بگیرند. * هر آزمایش گاهی باید یک میز کار بزرگ و محکم داشته باشد* ۱۵- وجود یک تابلو در آزمایشگاه بسیار ضروری می باشد تا دبیرا بتوانند جریان انجام آزمایش را بر روی آن نشان دهندو معادلات و فرمول واکنش ها را بر روی آن بنویسند. * هر آزمایشگاهی به یک تابلوجهت نوشتن نیاز دارد * 16- هر آزمایشگاهی باید یک دفتر اموال داشته باشد و در آن لیست تمام وسایل و مواد موجود در آزمایشگاه درآن ثبت شده باشد و در صورت بر چسب دار بودن وسایل شماره ی بر چسب نیز یاداشت گرددکه بهتر است درصورت امکان تاریخ خریدوسایل نیزثبت شود * هر آزمایشگاهی باید یک دفتر اموال داشته باشد* 17- در آزمایشگاه باید یک دفتر ثبت شرح آزمایش ها انجام شده وجود داشته باشد و در آن برای هر کلاس یک صفحه در نظر گرفته شود و خلاصه ی هر آزمایش انجام شده به همراه تاریخ انجام آن توسط متصدی ثبت گردد. * دفتر ثبت آزمایش ها مدرک فعالیت شماست * ۱۸-آزمایشگاه بایدتعدادکافی صندلی تکی مناسب برای نشستن دانش آموزان داشته باشدتا آنها بتوانند بر روی آن بنشینند و اگر آزمایش ها بصورت گروهی انجام می شود باید هرگروه یک میز کار مناسب داشته باشند و اگر آزمایش ها بصورت معلم محور است باید صندلی ها طوری چیده شوند که میز کار اصلی در معرض دید همه باشد. * در هر آزمایشگاه باید به تعداد کافی صندلی مناسب وجود داشته باشد* 19- با توجه به اینکه امروزه تلاش می شود جهت یادگیری بهتر آزمایش ها به صورت گروهی وبر اساس دانش آموز محور باشد باید در هر آزمایشگاهی حداقل به اندازه ی چهار گروه وسایل وجود داشته باشدتا نتیجه ی مطلوب حاصل گردد. * در هر آزمایشگاه باید حداقل چهار سری وسایل مشابه وجود داشته باشد * 20- هر آزمایشگاهی باید یک جعبه ی کمک های اولیه با محتویات لازم وجودداشته باشد . * احتیاط های لازم برای ایمنی* با توجه به اینکه درتمام مدت آزمایش سلامتی شماودانش آموزان بستگی به رعایت قوانین آزمایشگاهی داردکه بعضی از این مقررات را خدمتتان عرض می کنم: 1- ازدست زدن به ظروف شیشه ای داغ خوداری کنید زیرا این ظروف گرمای خود رادیر ازدست می دهند. 2- در موقع حرارت دادن مواد درلوله ی آزمایش آن را به طرف خود و یا دانش آموزان نگیریدزیرا همانطور که خودتان می دانید ممکن است در حین گرم کردن موادداخل لوله به خارج پرتاب شود. 3-در هنگام حرارت دادن مواد به ویژه مایعات در لوله را نبندید. ۴- در هنگام رقیق کردن اسید سولفوریک غلیظ به آهستگی وبا همزن آن را وارد آبکنید و از ریختن آب بر روی اسید خود داری کنید زیرا در این صورت اسید به اطراف وبه ویژه ممکن است به سر و صورت شما بپاشد. 5- اگر اسید یا باز در محلی ریخت به طریق زیر خنثی کنید: در صورتی که لباس به اسید آغشته شده باشد با اسید استیک رقیق و سپس با آمونیاک رقیق آن را خنثی کنیدودر صورتی که اسید یا باز برروی میز و یا روی زمین ریخت با مقدار زیادی آب آن را بشویید برای از بین بردن مواد خورنده ی پوست از مقدار زیادی آب استفاده کنید 6- وقتی می خواهیدلوله ی شیشه ای را داخل سوراخ چوب پنبه قرار دهید باید سر لوله راچرب نموده ویا چوب پنبه را ترنمایید (در صورتی که استفاده از آب برا آزمایش مجاز نباشد از تر کردن چوب پنبه خودداری کنید ) 7- هیچگاه مواد محلول های شیمیایی را نچشید زیرا احتمال دارد که سمی بودن مواد یا محلول روی شیشه قید نشده باشد **** هرگاه می خواهیدبوی محلولی را استنشاق کنیدازتنفس مستقیم بخارات آن خودداری کنید ***** بلکه در فاصله ی معین بخارات مزبور را بادست به طرف بینی خود هدایت کنید.آزمایش هایی که تولید مواد و یا بخارات سمی می نماید باید در زیرهود انجام گیرد این عمل مانع از پخش گاز وسموم در آزمایشگاه می شود 8-استفاده ازاجاق وشعله برای گرم کردن موادبایدبااحتیاط لازم صورت گیردوتاجایی که ممکن است برای گرم کردن از دستگاه های برقی استفاده کنید و شعله به کار نبرید. + نوشته شده در دوشنبه یکم خرداد 1391ساعت 12:0 توسط صغری غلامی | نظر بدهید آشنایی با وسایل آزمایشگاهی وکاربرد آن ها قیف بوخنر قیفی است که داخل آن دارای یک سطح با تعداد زیادی سوراخ کوچک میباشدو از جنس چینی یا شیشه و یا پلی پروپیلن ساخته شده است و برای صاف کردن سریع و همچنین خشک کردن سریع همراه با یک صافی کاغذی و ارلن خلاء به کار میرود. ارلن خلاء یک نوع ارلن است که دارای یک لوله در کنار و نزدیک به نوک آن میباشد که برای خروج هوا (به کمک پمپ مکنده) به کار میرود. روش کار با قیف بوخنر و ارلن خلاء: دستگاهی مشابه زیر سوار کنید... دنباله یک قیف بوخنر (1) را داخل یک چوب پنبه سورخ دار (4) کنید و چوب پنبه را داخل دهانه ارلن (1) نمایید به طوری که از کنار چوب پنبه و دیواره ارلن و یا دیواره دنباله قیف بوخنر و چوب پنبه هیچ گونه هوایی عبور نکند. پس از آن یک شیلنگ را که از یک سر به پمپ مکنده هوا وصل است به خروجی ارلن خلا وصل نمایید (3). سپس یک کاغذ صافی را که کاملا به اندازه کفی دهانه قیف بوخنر بریده اید و توسط ترازوی آزمایشگاه وزن نموده اید داخل قیف نمایید به طوری که به راحتی کف آن قرار گیرد و نه آنقدر بزرگتر از دهانه باشد که لبه های کاغذ از کنار دیواره قیف بالا بایستد و نه آنقدر کوچک باشد که نتواند کف قیف را به گونه ای بپوشاند که تمام سوراخها در زیر کاغذ صافی قرار گیرد. حال اندکی از حلال مناسب (یا مقدار بسیار کمی از محلول شامل رسوب که میخوایید صاف نمایید را روی صافی بریزید تا کاملا به کف قیف بچسبد) و هم اکنون پمپ را روشن کنید و محلول شامل رسوب را به کمک یک همزن شیشه ای به گونه ای داخل قیف بریزید که در یک نقطه در وسط صافی جمع شود. بعد از آن که تمام محلول از زیر قیف خارج شد، میتوانید تپه کوچکی که از رسوبات حاصل شده را با مقدار بسیار کمی از حلال مناسب (که رسوب را تا حد ممکن حل نکند و برعکس ناخالصی ها را حل نماید) بشویید و حال میتواند بسته به میزان لزوم صبر کنید تا بر اثر عبور شدید هوا از داخل رسوبات جمع آوری شده، آن رسوبات به سرعت خشک شود. حال کاغذ صافی را با احتیاط خارج کنید و کاغذ صافی و رسوب روی آنرا وزن کنید و وزن کاغذ صافی خشک که قبلا توزین نموده بودید را از از وزن جدید کم کنید تا وزن رسوب به دست آید. قیف ساده (Funnel) ابزار مخروطي شكل است كه در قسمت پايين آن لوله باريك و بلندي قرار دارد. نوك اين لوله مورب است. از قيف براي انتقال محلول از ظرفي به ظرف ديگر استفاده مي شود (به عنوان مثال براي انتقال محلول به بورت، استوانه مدرج، بالن حجمی، قيف جداکننده (قیف شيردار)، ارلن و… از قيف استفاده مي شود) براي اين كار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ريخته سپس به كمك قيف تمـيز به ظرف دلخواه منتقل مي شود. از قيف براي جدا كردن مايع از جامد نيز مي توان استفاده كرد. اين كار در شيمي تجزيه وزني براي صاف كردن رسوبها از اهميت ويژه اي برخوردار است. براي اين كار نخست بايد قيف راشست و خشك كرد سپس كاغذ صافي متناسب با قيف و با ذره هاي رسوب برگزيد (كاغذ صافي با قيف مناسب است كه پس از قرار دادن در قيف حدود 5/0 تا 5/1 سانتي متر از لبه قيف پايينتر باشد. و زماني متناسب با ذره هاي رسوب است كه آب زير صافي كاملاً زلال باشد.) براي گذاشتن كاغذ صافي در قيف ابتدا بايد آن را چندين بار تا كرد، به شكل قيف درآورد و در آن گذاشت. براي اين كه كاغذ به قيف بچسبد بايد آن را خيس كرد و با انگشت تميز كاغذ صافي را كاملاً به جداره قيف چسباند. اگر كاغذ صافي كاملاً به قيف نچسبد و حبابهاي هوا بين كاغذ و جداره داخلي قيف بماند عمل صاف كردن كند مي شود. بالن ژوژه (بالن حجمی) (Volumetric Flask) بالنی است با گردن بسیار باریک و دراز که بر روی قسمتی از گردن آن خطی وجود دارد. گنجايش بالن حجمي با عددي كه بر روي آن نوشته شده است مشخص مي شود كه حدّ آن همان خط نشانه است. این ظرف برای محلول سازی دقیق و به حجم رساندن محلولها و نیز رقیق سازی آنها مورد استفاده قرار میگیرد. بالن حجمـي را معمولاً به کمک قيف ساده كه در دهانه آن قـرار مي گيرد، بايد پر كرد. نخست مي توان مايع يا محلول را با سرعت تا رسيدن سطح آن به نزديك خط نشانه در بالن حجمي ريخت و بعد براي پر كردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چكان كمك گرفت و با ريختن قطره قطره محلول مورد نظر آن را به طور دقيق به خط نشانه رسانيد (اين عمل را اصطلاحاً به حجم رسانيدن مي نامند). براي دقت بيشتر بايد انحناي سـطح مايع يا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در اين حالت بايد چشم را طوري نگاهداشت كه نيم دايره خط نشانه سمت آزمايش كننده، نيمه ديگر خط نشانه پشتي را كاملاً بپوشاند (ديده نشود). چون از بالن حجمي براي سنجش هاي دقيق استفاده مي شود، رعايت اين نكته بسيار ضروري است. بالن ته گرد (Round bottom flask) بالن تقطیر در حقيقت يك نوع ارلن با ته گرد است و معمولا براي تقطير یا رفلاکس مورد استفاده قرار ميگيرد. استوانه مدرج (Graduated Cylinder) استوانه ای است پایه دار در حجمهای مختلف که از آن میتوان برای برداشت و انتقال حجمهای بزرگتر از پیپت استفاده کرد لبه آن مانند بشر، برگشتگي شيارمانندي براي خالي كردن محلول دارد. تفاوت درجه بندي آن با بورت و پیپت در اين است كه درجه هاي كوچكتر آن در پايين قرار دارد. (دقت اندازه گیری پیپت و بورت را ندارد). اسپاتول (كاردك) (Spatul) ابزار چيني يا فلزي است كه داراي 2 قسمت مي باشد، يكي دسته و ديگري تيغه كه كمي پهنتر است. از اسپاتول براي نرم كردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده مي شود. لازم است يادآوري كنيم كه مواد شيميايي را نبايد با دست برداشت. براي برداشتن مواد ابزاري مانند اسپاتول، انواع قاشق هاي چيني و پلاستيكي و يا فلزي را بايد به كار برد. بورت (Buret) ساختمان بورت تفاوت چندانی با پیپت ندارد بعبارت دیگر بورت، پیپتی است که در انتهای آن یک شیر وجود دارد و ابتدای آن قدری گشادتر است و مایع را به عوض اینکه از انتها به داخل بکشند از بالا وارد آن میکنند. بورت معمولا برحسب ميلي ليتر درجه بندي شده و هر ميلي ليتر نيز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسيم مي شود. روش کار با بورت: قبل از شروع کار شیر را امتحان کنید. باید به اندازه کافی به آن روغن (معمولا سیلیکون) زده شده باشد تا به خوبی روان باشد و به آسانی بچرخد. بعد شیر را ببندید و مطابق شکل زیر بورت را به کمک گیره به پایه ببندید. مایع را به کمک یک عدد قیف از انتها وارد بورت کنید و سعی کنید تا قدری بالاتر از عدد صفر مایع وارد آن کنید. سپس یک ظرف زیر بورت قرار داده و آهسته شیر را باز کنید تا مایع به آهستگی از بورت خارج شده و خط سطح مایع (قسمت گودی سطح) روی صفر قرار گیرد. حال بورت آماده است و میتوانید حجم های مختلف را با باز کردن شیر آن به ظرفهای مختلف مورد نظر وارد کنید. شير شيشه اي بورت را همواره بايد با انگشتهاي دست چپ گرفت و باز و بسته كرد. برتري اين كار در اين است كه شير به طرف داخل فشرده مي شود و از شُل شدن آن و چكه كردن مايع از بورت جلوگيري مي كند. درصورتي كه با گرفتن شير بورت با دست راست، شير به تدريج به طرف بيرن كشيده مي شود و در اين صورت احتمال دارد محلول از بورت چكه كند. معمولا بورت برای آزمایشات حجم سنجی و تیتراسیون استفاده میشود. پیپت (Pipet) دو نوع پیپت وجود دارد (1) پیپت ساده و (2) پیپت مدرج، از پیپت برای برداشتن حجمهای مختلف و نسبتا کم استفاده میشود. براي پر كردن پيپت، نخست بايد نوک پیپت را در ته محلول قرار داد تا هنگام مكيدن محلول هوا داخل پيپت نشود. زيرا در اين صورت محلول به سرعت بالا مي آيد و وارد دهان مي شود. وقتي سطح محلول حدود 2 ميلي ليتر از خط نشانه گذشت، بايد دهانه پيپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودي نگاهداشت. با كم كردن فشار انگشت، قطره قطره، محلول اضافی را خارج كرد تا سطح زيرين مايع به خط نشانه برسد و در اين وضعيت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پيپت مانع خارج شدن مايع شد. سپس بايد نوك پيپت را از محلول خارج نموده و در ظرفي كه محلول در آن بايد ريخته شود قرار داد. براي خالي كردن پيپت، فشار انگشت را بايد كم كرد. هنگام خارج كردن پيپت از ظرف دوم، ظرف را بايد كج كرد و نوك پيپت را در جايي كه محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به اين ترتيب قسمتي از مايع كه در نوك پيپت مانده خارج مي شود. براي خارج كردن اين قسمت از مايع نبايد به داخل پيپت فوت كرد. روش دیگر استفاده از مکنده است که بیشتر در مورد محلولهای خطرناک که مکش از طریق دهان خطرناک است از آن استفاده میشود. پیپت مدرج: مانند بورت درجه بندي شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و بايد آن را مانند بورت روي درجه صفر تنظيم و تا آخر خالي كرد. پیپت مدرج برای برداشتن حجمهای غیر استاندارد مثلا 3 میلی لیتر یا حجمهای ممیز دار مثل دو و نیم و غیره به کار میرود. پیپت حبابدار: يك پيپت حباب دار در وسط داراي مخزني است كه گنجايش پيپت روي آن ثبت شده است. در بالاي حباب در قسمت باريك يك خط نشانه وجود دارد كه بايد پيپت را تا اين خط نشانه پُر كرد. پیپت حبابدار برای برداشتن حجمهای استاندارد مثل 1، 2، 5، 10، 25، 50 و ... میلی لیتر به کار میرود. روش استفاده از مکنده پلاستیکی: مکنده پلاستیکی دارای 3 کلید است A، S، و E که بعد از نصب پیپت در محل خود بر روی مکنده مطابق شکل بالا برای برداشتن مایع 1- کلید A را فشرده و حباب لاستیکی را فشار میدهیم تا هوا خارج شود. 2- پیپت را وارد ظرف محتوی مایع نموده و وقتی سر پیپت به اندازه کافی داخل مایع شد کلید S را به آرامی فشار میدهیم تا بر اثر مکش حباب که در مرحله قبل فشرده و خالی شده مایع وارد پیپت شده و بالا بیاید (دقت کنید وارد مکنده نشود). 3- بعد از اینکه به اندازه لازم مایع وارد حباب شد پیپت را وارد ظرفی که میخواهیم مایع را داخل آن خالی کنیم نموده و کلید E را میفشاریم تا مایع داخل پیپت تخلیه شود. پیپت اتوماتیک یا سمپلر: در آزمایشگاههای تشخیص طبی و مجهز که آزمایشهای دقیق انجام میشود معمولا از پیپت اتوماتیک استفاده میشود. این نوع پیپتها دو نوع هستند که یا حجم ثابتی را برداشت میکنند و یا قابل تنظیم بوده و حجمهای مختلف را منتقل میکنند. نوک این پیپتها پلاستیکی است و معمولا بعد از مصرف دور انداخته میشود. پیپتور (Pipetor): دستگاه بسیار ساده ای که حاوی یک مخزن مایع و یک پیپت دو راهه است. به طوری که با کشیدن پیستون مایع از یک راه وارد پیپت شده و با فشردن پیستون مایع از راه دیگر خارج میشود. از پیتور برای سرعت عمل و انتقال یک حجم معین از یک مایع بخصوص و معمولا سمی استفاده میشود. قیف جدا کننده (Separatory funnel) وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک میشود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند. در شكل زير دو ارلن ماير براى جمع آورى دو مايع آلى و آبى به كار گرفته شده است. معمولا قيف جدا كننده براي عمل استخراج به كار ميرود. ارلن (يا ارلن ماير) یک ظرف مخروطی با گردن نسبتا باریک در حجمهای مختلف است و قسمت بالاي آن باريكتر و اندكي برگشته و قيفي شكل است، بدينوسيله هم مي توان از ريختن مايع به بيرون جلوگيري كرد و هم مي توان مايع را به داخل آن آسانتر ريخت. ارلن ممكن است ساده يا مدرج باشد. از نوع مدرج آن براي برداشتن حجم معيني از مايع يا تعيين تقريبي حجم مايع استفاده مي شود اما نوع ساده آن براي استفاده از كارهاي گوناگون مانند گرم كردن مايعات، مخلوط کردن و حتی نگه داری مایعات و یا به عنوان جمع کننده محصول تقطیر در عمل تقطیر و یا جمع کننده مایع خارج شده از قیف جدا کننده در هنگام عمل استخراج نیز استفاده میشود. مواد جامد 1- ذرات ريز فلزاتي مانند : منيزيم – كلسيم- زيركونيم- اورانيوم2- فلزات قليايي (سديم – پتاسيم)3- هيدريدهاي فلزي يا غيرفلزي (دي بوران – سديم هيدريد- ليتيم آلومينيوم هيدريد- اورانيوم تري هيدريد)4- واكنشگرهاي گرينيارد(RMg X)5- مشتقات آلكيله شده هيدريدهاي فلزي و غيرفلزي (مانند دي اتيل آلومينوم هيدريد- بوتيل ليتيم- تري متيل آلومينيوم).6- كربونيل هاي فلزي (مانند دي كبالت اكتاكربونيل- كربونيل نيكل) 7- كاتاليزورهاي هيدروژناسيون مانند رنه نيكل 8- فسفر سفيد يا زرد 9- پلوتونيوم 10- متان تلورول (CH3 TeH) گازهاي آتشگير - آرسين- دي بوران - فسفين- سيلانمايعات آتشگير - هيدرازين - تركيبات ارگانومتاليك‹‹ Metalorganics ›› موادي كه توليد پراكسيد مي كنند مواد شيميايي هستند كه به مرور زمان يا در اثر تماس با هوا توليد كريستالهاي پراكسيد مي كنند كه به ضربه حساس هستند. عمومي ترين تركيبات شيميايي كه توليد پراكسيد مي كنند عبارتند از دي اتيل اتر و تتراهيدروفوران (THF)، وقتي كه درب اين مواد باز شد نمي توان از توليد پراكسيد در آنها جلوگيري كرد مگر اينكه بعد از آن در ظرفي نگهداري شوند كه هواي داخل آن گاز بي اثر باشد. ( كه عملاً نشدني است).به اين دليل، توصيه مي شود، تمام موادي كه توليد پراكسيد مي كنند در هنگام دريافت كردن تاريخ زده شده و به شكل دوره اي ميزان پراكسيد توليد شده در آنها با استفاده از تست هاي مخصوص ارزيابي شود. به عنوان يك اقدام احتياطي، فقط مقاديري از اين مواد كه در يك آزمايش در حال اجرا استفاده مي شود در آزمايشگاه نگهداري كنيد (نه بيشتر) مطالعه برگ اطلاعات ايمني ماده شيميايي ‹‹ MSDS ›› موردنظر، بهترين منبع اطلاعاتي براي انجام اقدامات صحيح هنگام كار و نگهداري آن است. طبقه بندي مواد شيميايي كه به مرور زمان توليد پراكسيد مي كنندگروه I : تركيبات غيراشباع، خصوصاً آنهايي كه جرم مولكولي كمي دارند و ممكن است شديداً پليمريزه شده و بطور اتفاقي شروع به توليد پراكسيد كنند. اين تركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد. اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه I آكريليك اسيد تترا فلئورو اتيلن آكريلو نيتريل وينيل استات بوتا دي ان وينيل استيلن كلروبوتا دي ان (كلروپرن) وينيل كلرايد كلروتري فلئورواتيلن ونيل پيريدين متيل متا آكريلات وينيليدين كلرايد استيرن گروه II : اين گروه شامل تركيباتي هستند كه در هنگام تلغيظ شدن (بوسيله تقطير يا تبخير) خطر توليد پراكسيد دارند. مقدار پراكسيد در اين تركيبات بايد در صورت تلغيظ شدن يا رسيدن به يك غلظت مشخص اندازه گيري شود. اين تركيبات را بيشتر از 12 ماه نگهداري نكنيد. اسامي تعدادي از تركيبات شيميايي گروه II استال دي اكسان (P-dioxane) كومن (ايزو پروپيل بنزن) اتيلن گليكول دي متيل اتر (glyme) سيكلو هگزن فوران سيكلو اوكتن متيل استيلن سيكلو پنتن متل سيكلو پنتان دي استيلن متيل-1- بوتيل كتون دي سيكلو پنتا دي ان تترا هيدرو فوران دي اتيلن گليكول دي متيل اتر(diglym) تترا هيدرو نفتالين دي اتيل اتر (ether) وينيل اتر گروه III:پراكسيد توليد شده توسط اين تركيبات حتي بدون تغليظ شدن ممكن است منفجر شود. اين تركيبات را بيشتر از سه ماه نگهداري نكنيد. تركيبات آلي تركيبات غير آلي دي ونييل اتر پتاسيم (فلزي) دي ونييل استيلن پتاسيم آميد ايزو پروپيل اتر سديم آميد ونييليدن كلرايد مايعات و گازهاي سرمازا(Cryogenic) تركيبات سرمازا(Cryogenic) : گازهايي هستند كه در دماهاي پائين به مايع يا جامد تبديل شده اند. نمونه هايي از اين تركيبات سرمازا عبارتند از : هليوم مايع، نيتروژن مايع، اكسيژن مايع و يخ خشك (دي اكسيد كربن جامد).خطراتي كه بدليل استفاده از تركيبات سرمازا(Cryogenic) ممكن است رخ دهد عبارتند از : صدمات بافتي ( به شكل يخ زدن بافت به علت سرما)، ايجاد خفگي بدليل جانشين شدن اين تركيبات با اكسيژن موجود در هوا، احتمال انفجار بدليل نوسانات فشار در ظرف نگهداري.خطر ديگري كه هنگام استفاده از هيدروژن مايع، هليم مايع، و بويژه نيتروژن وجود دارد تغليظ شدن اكسيژن مايع است، كه اگر اكسيژن مايع با مواد قابل اكسيد شدن تماس پيدا كند امكان انفجار وجود خواهد داشت. نكات ذيل هنگام استفاده از تركيبات سرمازا (Cryogenic) بايد رعا يت شود : • نگهداري و كار كردن با مواد سرمازا(Cryogenic) بايد در مكاني كه هواي آن به خوبي تهويه مي شود انجام گردد. (از نگهداري و كاركردن با اين مواد در فضاهاي كوچك و درب بسته اجتناب كنيد).• به عنوان يك اقدام پيشگيرانه هميشه موقع جابجاكردن يا كار كردن با مواد سرمازا از دستكش مخصوص استفاده كنيد.• موقع تخليه ماده سرمازا يا بازكردن درب ظرف آن بايد ماسك محافظ صورت پوشيده شود.• حمل و نقل مواد سرمازا(Cryogenic) بايد به شيوه صحيح و تأييد شده انجام گيرد (مثلاً استفاده از ظروف دو جدارة مخصوص). بايد مراقبت نمود كه شيوه كار باعث افزايش بيش از حد گاز و بالارفتن فشار نشود. • در صورت استفاده از بالابرهاي برقي براي انتقال مواد سرمازا بايد درب ظروف مورد استفاده كاملاً سفت و محكم بوده و حداكثر ظرفيت آن يك ليتر (براي مواد مايع) يا يك كيلوگرم (براي مواد جامد) باشد. مواد منفجر شونده تركيب قابل انفجار تركيبي است كه در صورت قرار گرفتن در معرض ضربه ناگهاني، فشار يا دماي بالا، سبب آزادكردن مقادير زيادي حرارت و گاز با فشار زياد به محيط مي شود.جدول زير نام موادي است كه در صورت تركيب شدن با يكديگر توانايي توليد ماده منفجرشونده را دارند. اين واكنشگرها به شكل عمومي در آزمايشگاهها موجود است.- استون + كلروفرم در حضور يك باز - استون + مس ، نقره جيوه يا نمكهاي آنها- آمونياك (محلولهاي آبي آمونياك)+CL2، Br2، I2- كربن دي سولفيد + سديم آزيد- كلر + يك الكل - كلروفرم يا تتراكلريد كربن + پودر آلومينيوم يا منيزيم - شاركول + عامل اكسيد كننده - دي اتيل اتر + كلر - دي متيل سولفوكسيد + يك آسيل هاليد ، SOCl2 يا POCl3- دي متيل سولفوكسيد + Cro3- اتانول + كلسيم هيپوكلريت - اتانول + نيترات نقره - اسيد نيتريك + استيك اسيد يا استيك انيدريد- پيكريك اسيد + نمك يك فلز سنگين مانند سرب، جيوه يا نقره - اكسيد نقره + آمونياك + اتانول- سديم + هيدروكربن كلردار - سديم هيپوكلريت + آمين سموم ‹‹Poisons››سموم، تركيباتي شيميايي هستند كه در صورت استنشاق، خوردن، تزريق يا جذب پوستي آنها در بدن، باعث صدمه به اندامهاي هدف، مانند كبد، ريه يا اندام تناسلي مي گردند. سيلندرهاي گاز فشرده خطرات ناشي از وجود سيلندرهاي حاوي گاز فشرده در آزمايشگاه به دو صورت شيميايي يا فيزيكي ممكن است باشد. - آزاد شدن ناگهاني حجم زيادي از يك گاز در محيط مي تواند سبب كم شدن اكسيژن موجود در هوا و متعاقب آن ايجاد خفگي در افراد حاضر در آزمايشگاه نمايد.- بعضي از گازهاي موجود در آزمايشگاه به دليل قابليت زياد اشتعال پذيري شان ممكن است سبب آتش سوزي در محيط شوند.- در صورتي كه شير خروجي در اثر ضربه به سيلندرها آسيب ديده باشد، احتمال بروز صدمات جبران ناپذير وجود دارد. ( توجه : 1- درپوش شير سيلندر در موقع حمل و نقل بسته باشد. 2- در آزمايشگاه سيلندر گاز فشرده، با وسيله اي مناسب به ديوار ثابت شود. 3- حمل و نقل سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاهها با وسيله مخصوص آن انجام شود.) جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده - جابجايي سيلندرهاي گاز فشرده، بايد بوسيله دوچرخه مخصوص آن كه مجهز يه زنجير محافظ سيلندر است انجام شود.- به منظور محافظت از شير سيلندر، حتماً موقع حمل و نقل درپوش محافظ شير بسته شده باشد.- سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه حتماً به وسيله زنجير يا تسمه اي محكم به ديوار ثابت شده باشد. روشها و اقدامات احتياطي براي كاركردن با سيلندرهاي گاز فشرده رعايت نكات احتياطي در ارتباط با سيلندرهاي گاز فشرده در آزمايشگاه :- سيلندرها، يا در نگهدارندة فلزي مخصوص كه در كف آزمايشگاه است قرار مي گيرد يا بوسيله تسمه يا زنجيري فلزي به ديوار ثابت مي شود و يا بوسيله يك گيره به ميز كار نصب مي گردد.- سيلندرها را در مسير تردد عمومي قرار ندهيد.- سيلندرهايي كه حاوي گازهاي قابل اشتعال هستند در مكاني دور از شعله ( چراغ بونزن) و گرم كننده هاي برقي (هات پليت) بگذاريد.- براي اطمينان از نوع گاز موجود در سيلندر، به رنگ سيلندر اعتماد نكنيد، بلكه حتماٌ برچسپ سيلندر را بررسي كنيد.- با توجه به نوع گاز سيلندر، تنها از شير تنظيم كننده (رگولاتور) مخصوص به آن گاز استفاده كنيد.- شيرهاي خروجي در مواقعي كه لازم نيست بايد بسته باشد.- هرگز خودتان اقدام به پركردن مجدد سيلندر نكنيد. توليد كنندگان مربوطه اين كار را خواهند كرد و در صورت نياز، سيلندرها را رفع نقص خواهند نمود. مواد شيميايي خيلي خطرناك Highly Hazardous Substances بر اساس استاندارد تعريف شده به وسيله ادارة ايمني و سلامت شغلي [occupational safety and Health Administration (OSHA)]، مواد شيميايي اي كه خطرات ويژه‌اي دارند تحت عنوان Particularly Hazardous Substances (PHS) نام گذاري و در سه گروه تقسيم بندي شده‌اند.(PHS) به تركيبات شيميايي اطلاق مي شود كه اگر به طور صحيح و مناسب بكار برده نشوند، ممكن است صدمات فوق العاده شديدي براي افرادي كه با آنها سروكار دارند ايجاد كند. اين صدمات ممكن است به صورت سرطان- صدمه به جنين- ايجاد عيوب ژنتيكي- عقيمي يا ايجاد تغيير در دستگاه توليد مثل باشد. بعلاوه سرايت مقادير بسيار كم بعضي از تركيبات مانند مهاركننده كولين استراز، سيانيد يا مواد شيميايي فوق العاده سمي، ممكن صدمات جبران ناپذير و حتي مرگ به دنبال داشته باشد. بنابراين كار كردن با اين تركيبات در آزمايشگاه مستلزم رعايت اقدامات ايمني شديدتر و بيشتري مي باشد. ( با توجه به مقادير و روشي كه هنگام كار كردن با اين مواد در آزمايشگاه اتخاذ مي شود بايد دستورالعمل ايمني مناسب را رعايت نمود.)براساس تقسيم بندي OSHA، سه گروه آن به قرار زير است: 1- موادي كه به عنوان عوامل سرطان زا شناخته شده اند. Carcinogen) "Select" موادي كه توسط OSHA به عنوان (گروه مواد سرطان زا) انتخاب شده اند Carcinogen) (Select در يكي از زير گروههاي زير قرار مي گيرند.الف- موادي كه توسط OSHA سرطان زا اعلام شده است : Carcinogen) OSHA) اين مواد به وسيله OSHA به عنوان سرطان زا معرفي شده اند. هر كدام از اين مواد استانداردهاي مخصوص به خود را دارد كه در زير گروه 2 استانداردهاي عمومي صنعتي كه توسط OSHA بيان شده قرار مي گيرند.ب- موادي كه در انسان سرطان زا شناخته مي شوند. (Known Human Carcinogen) اين مواد در تقسيم بندي اي كه از سوي [National Toxicology Program (NTP)] در جديدترين گزارشات سالانه اش بيان مي شود به عنوان موادي كه مي توانند سرطان زا باشند شناخته مي شوند. يا در تقسيم بندي كه به وسيلهInternational Agency for Research on cancer “IARC” اعلام شده در گروه يك ‹‹ عوامل سرطان در انسان›› قرار دارند. ج- موادي كه توان ايجاد سرطان در انسان را دارند.اين مواد در ليستي كه از سوي IARC اعلام شده يا در گروه 2A ‹‹ موادي كه احتمالاً در انسان ايجاد سرطان مي كنند››“Probably Carcinogenic to humans” و يا در گروه 2B ‹ موادي كه شايد سبب ايجاد سرطان در انسان شوند ›”Possibly Carcinogenic to humans” قرار مي گيرند. و يا در طبقه بندي كه توسط [National Toxicology Program (NTP)] اعلام شده با عنوان reasonably anticipated to be a carcinogen (موادي كه سرطان زا بودن آنها قابل انتظار است) ناميده مي شوند. با توجه به آزمايشاتي كه به طرق ذيل بر روي حيوانات انجام شده، دلايل آماري معني داري وجود دارد كه حاكي از شيوع تومور در آنهاست.• ورود مواد سرطان زا از طريق استنشاق : سرايت مزمن به شكل روزانه 6 تا 7 ساعت، هفته اي 5 روز و مقدار ماده كمتر از 15 ميلي گرم در هر متر مكعب از فضا.• سرايت از طريق پوست : تماس مواد با پوست به مقدار كمتر از 300 ميلي گرم به ازاي هر كيلو وزن بدن در هر هفته • خوراكي : خوردن مقداري كمتر از 50 ميلي گرم به ازاي هر كيلو وزن بدن به طور روزانه 2- سموم مؤثر بر دستگاه توليد مثل “Reproductive Toxins” اين تركيبات به موادي اطلاق مي شود كه بر فرآيند طبيعي توليد مثل اثرات منفي ايجاد مي كنند.اثرات مضر اين مواد به شكل كاهش تمايلات جنسي، كاهش امكان باروري، مرگ جنيني ، القاء نقص كروموزومي (ايجاد جهش) ايجاد ناهنجاري در جنين يا نقايص اساسي بعد از تولد جنين ممكن است ظاهر شود. بعضي از مواقع مشكلات بعد از يك دوره نهفتگي طولاني مدت ممكن است ظاهر شود. گاهي مواقع تعدّد مواد شيميايي، پيچيدگي جريان طبيعي توليد مثل در انسان، و تأثير عوامل ديگر (مانند : سيگار كشيدن، رژيم غذايي، اثرات محيطي) باعث مي شود كه اثر تماس با مواد شيميايي بر ايجاد اين نقايص به سختي پذيرفته شود.با توجه به اين عدم يقين، زنان باردار هنگام كار كردن با مواد شيميايي آزمايشگاه بايد احتياطات لازم را بطور كامل انجام دهند.زنان باردار بايد اين مطلب را (حاملگي) به مسئول آزمايشگاه اطلاع دهند. زيرا با ارزيابي خطر در آزمايشگاه و بكارگيري اقدامات پيشگيرانه و استفاده از تجهيزات ايمني مناسب مي توانند كار را به شكل ايمن انجام دهند. صدمات ناشي از سموم بر روي تخم بارور شده و جنين، در مراحل اوليه آبستني شديدتر است. ضمن اينكه اكثر خانمها در اين مرحله حساس، از بارداري خود بي اطلاع هستند. بنابراين به بانواني كه در سنين مناسب بارداري هستند توصيه مي شود كه هنگام كاركردن با مواد شيميايي دقت لازم را بعمل آورند، بخصوص در مورد موادي كه به طور سريع از طريق پوست جذب مي شود (مانند فرم آميد “ formamide ”). با توجه به شرايط محيط كار و نظر طبيب معالج، يكي از انتخاب هاي زير ممكن است انجام شود. • كار در محيط آزمايشگاه بدون نياز به هيچ تغييري ادامه يابد.• كار در محيط آزمايشگاه با ايجاد تغييراتي در روش كار آزمايش انجام شود يا با استفاده از تجهيزات محافظت شخصي در محيط انجام شود. • در موارد نادري ممكن است طبيب معالج توصيه كند كه تا پايان دورة بارداري در آزمايشگاه فعاليت نكند.از تغييرات ديگري كه ممكن است نياز شود مورد توجه قرار گيرد :• بررسي مواد شيميايي كه در آزمايشگاه استفاده مي شوند از نظر تراتوژنيسيته و تعويض آنها ، يا واگذار كردن كار با آنها به شخص ديگر (شخص غير باردار)• مواظبت شديدتر به منظور اجتناب از سرايت مواد شيميايي هنگام جابجايي يا كار كردن با آنها. • حساسيت ويژه در مورد استفاده از تجهيزات ايمني فردي، در صورت لزوم از تمامي تجهيزات ايمني استفاده شود.• در صورت امكان تمام آزمايشات در زير هود شيمي انجام شود، يا اينكه از ساير شيوه هاي مناسب مهندسي مهار خطر استفاده گردد. عوامل سمي مؤثر بر دستگاه توليد مثل1-2-3-4 در زنان در مردان گازهاي بيهوشي دهندهكربن دي سولفيدعوامل و داروهاي شيمي درماني ( در سرطان) كلرودكن (كي پون) كلروپرندي برومو كلرو پروپان (DBCP)دي نيتروتولوئناتيلن دي برومايد اتيلن گليكول منواتيل اتر اتيلن اكسايد مصرف الكل (اتانول)اترهاي گليكول هگزان كاد‌ميم غيرآلي سرب (آلي و غيرآلي) كنتراسپتيوهاي خوراكي زنانه حشره كشها دخانيات دماهاي بالاوينيل كلرايد گازهاي بيهوشي دهندهآتيلين بنزنكربن دي سولفيد عوامل و داروهاي شيمي درماني (در سرطان)كلروپرنمصرف الكل (اتانول)اتيلن اكسايد اترهاي گليكول فرمالدئيد سرب (آلي و غير آلي) مونومتيل جيوه (Methylmercury)حشره كشها استرهاي فتاليك اسيد “PAES”بي فنيل هاي پلي كلر دار “Polychlorinated biphenyls)استرپتومايسين استيرن دخانياتتولوئن وينيل كلرايد 1)Casarett and Doull’s TOXICOLOGY The Basic Science of Poisons; 3rd Edition, Macmillan Publishing Co., New York, 19862)INDUSTRIAL TOXICOLOGY Safety and Health Applications in the Workplace, P. L. Williams and J. L. Burson, Eds, Van Nostrand Reinhold, New York3)The Effects of Workplace Hazards on Male Reproductive Health; Department of Health and Human Services National Institute for Occupational Safety and Health Publication No. 96-1324)The Effects of Workplace Hazards on Female Reproductive Health; Department of Health and Human Services National Institute for Occupational Safety and Health Publication No. 99-104 3- موادي كه سميّت فوق العاده زيادي دارند. مواد سمي با سميت فوق العاده زياد، به آن دسته از موادي اطلاق مي شود كه مي توانند با يك بار تماس حتي با مقدار كم سبب آسيب هاي جدي، ناتواني و از كار افتادگي و شايد مرگ گردند.جدول زير مقادير خطرناك مواد شيميايي با توجه به راههاي ورود آنها توسط OSHA تعيين گرديده است. درجه بندي سميت تعيين شده بوسيله OSHA درجه بندي سميت به روشي ديگر[1] LD50 خوراكي(رت ، mg/kg) LD50 تماس پوستي خرگوش[2] LC50 استنشاقيرت، ppm براي يك ساعت [3] LC50 استنشاقيرت، mg/m3 براي يك ساعت بسيار سمي (Highly toxic) بسيار سمي (Highly toxic) كمتر از 50 كمتر از 200 كمتر از 200 كمتر از 2000 سمي Toxic سميت متوسط (Moderatly Toxic) 500-50 1000-200 2000-200 2000-2000 ----- سميت كم (Slightly Toxic) 5000-500 5000-1000 20000-2000 200000-20000 (1) : Prudent Practices in the Laboratory: Handling and Disposal of Chemicals; National Academy Press, Washington, D.C., 1995 (2) : تعريف LD50 : مقدار مادة شيميايي كه مي تواند از طريق خوردن، تزريق شدن يا از طريق پوست، تحت شرايط كنترل شده آزمايشگاهي ، 50 درصد تعداد حيوانات مورد آزمايش را بكشد.(3) : LC50: غلظتي از يك ماده شيميايي موجود در هوا، كه قادر است 50 درصد تعداد حيواناتي كه با آن در تماس بوده اند را بكشد.
چک لیست ایمنی محیط آزمایشگاه آيا قبل از ترك آزمايشگاه دست هايتان را مي شوييد؟ آيا در آزمايشگـاه از روپوش مخصوص، ماسك/عينک ايمني، دستكش و كفش و ... استفاده مي كنيد؟ آيا علائم خطر مناسب و شماره تلفن هاي تماس اضطراري در آزمايشگاه نصب شده است؟ آيا همة ظروف آزمايشگاهي موجود در آزمايشگـاه شما داراي برچسب ويژه هستند؟ آيا با مفاهيـم برچسب ها آشنا هستيد؟ آيا مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه شما به روش مناسبي ذخيره و نگهداري مي شوند؟ آيا نحوة جابجايي و استفاده صحيح از مواد شيميايي موجود در آزمايشگاه به شما آموزش داده شده است؟ آيا در مورد محل نگهداري و استفاده (صحيح) از وسايـل ايمني (دوش، چشم شوي، انواع هود و غيره) در آزمايشـگاه، آموزش هاي لازم را ديده ايد؟ آيـا از روشهاي اضطراري در صورت تماس با مواد شيميايـي (خطرناك)، نشت و ريـزش مواد، آتش سوزي يا انفجـار آگاهي داريد؟ آيا نحوه تفكيك و دفن مواد شيميايي مورد استفاده (در آزمايشگاه) را مي دانيد؟ آيا همة تجهيـزات كنترل كننـدة الكتـريكي/مكانيكي (براي مثال هودهاي بخار) سالم هستند؟ آيا مي دانيد بعد از پايان ساعات كاري روزانه، چه كسي را (و چگونه) در جريان حضور خود در آزمايشگاه قرار دهيد؟ آيا در دوره هـاي آمـوزشي ويـژه آزمايشگاه كه توسـط مراجع ذي صلاح داير مي گردد، شركت مي کنيد؟ آگـاهي از شرايط و فعاليت هاي خطرناك مطلع شويد و نسبت به رفع آن سريعاً اقدام نماييد. تمامي محل هاي ذخيره و نگهداري، يخچال ها و غيره را برچسب مناسب زده و همة مواد شيميايي را در ظروف داراي برچسب مناسب نگهـداري كنيد. تاريخ دريافت و بازكردن همه بطري ها را ثبت نماييد. تاريخ انقضاي مواد شيميايي را ثبت نماييد. شرايط نگهداري ويژه را يادداشت كنيد. هنگاميکه كه در معرض هر يك مواد خطرناك زير قرار مي گيريد، اقدامات حفاظتي مناسب را انجام دهيد. تركيبات راديواكتيو مواد شيميايي خطرناك زيست محيطي مواد سرطان زا گازهاي فشرده مواد اشتعال زا مواد خورنده مواد سمي مواد واكنش گر به هنگام نگهداري، مواد شيميايي را در گروههاي سازگار تفكيك كنيد. دربارة واكنش هاي بالقوة تجهيزات و لوازم آزمايشگاهي با مواد شيميايي مورد استفاده يا ذخيره شده در آزمايشگاه كسب آگـاهي كنيد: مثلا" آيا مواد اكسيدكننده ها مستقيماً در قفسه هاي چوبي نگهداري مي شوند؟ علائـم هشدار دهنـده (اخطار) را بـراي خطرات غيرمعمول از قبيـل مـواد قابـل اشتعال، مواد خطرناك زيست محيـطي يا وسائـل بخصوص ديـگر (در محـل هاي مناسب) نصب كنيد. براي جلوگيري از واكنش هاي شديد، محلول هاي غليظ را به درون محلول هاي رقيـق بريزيد (يعني هميشه اسيد را به آب اضـافه كنيد، نـه آب را بـه اسيد). تجهيزات آزمايشگاهي را صرفاً براي کار ويـژه آن استفاده کنيد. دستگاه هاي مـورد استفـاده بـراي واكنش هاي خطرناك را بدون حركت دادن آنـها تا وقتي كه واكنش هاي شيميايي بطور كامل تكميـل شود، در جاي مناسب نصب و تثبيت كنيد. حفظ و نگهـداری خطرات ايمني را با حفظ و نگهداري محيـط هاي كار در وضعيت مطلوب از بين ببريد. حداقل دو خروجي باز (بدون مانـع) در آزمايشگاه تعبيـه شده باشد. حداقل دو راهروي باز (بـدون مانـع) به طرف درهاي خروجي آزمايشگاه ايجاد شده باشد. همـواره، مواد و وسايـل غير ضـروري را از روي ميزهاي كار، هـودهاي بخار، كف آزمايشـگاه، راهروها و ... بـرداشته و در محل هاي مناسب قرار دهيد. نيـكمت هـا، ميـزهاي كـار و ديـگر سطـوح آزمايشگاهي را پس از هـر بار استفـاده با يك مـاده پـاك كننـده يـا ضـد عفوني كننده تميز نماييد. همـة تجهيـزات بايستي قبـل از استفاده بازرسي شوند. شيشه آلات مورد استفـاده درآزمايشگـاه بايد از جنس بروسيليكات باشند. در صورت استفاده از مواد پاك كننده دي كرومات يا اسيد سولفوريك در آزمايشگاه، دقت كنيد كه پاك كردن فقط محدود به هود بخار باشد، در غير اين صورت كلريدهاي سمي كلرومتيل از محلول كرومات/اسيد سولفوريك آزاد مي شوند. سعی شـود از محـلول هاي پاك كنندة غيركروماتي استفاده شود. در صـورتي كه آزمـايشها ناتمام مانده باشند، يادداشتي حاوي نوع مواد شيميايي مورد استفاده، نام و نام خانوادگي آزمايشگر و شماره تماس او در كنار دستگاههاي مورد استفاده قرار داده شود. كف آزمايشگـاه را در همـة اوقـات خشـك نگهداريد. در صورت ريـزش هرگونه مواد شيميايي يا آب، کـف آزمايشگـاه را بلافاصـله تميز كرده و با قراردادن علائـم هشـدار، ديگران را نسبت به خطرات بالقوه سُرخوردن آگــاه نماييد. بر روي همة ماشين آلات و تجهيزات تحت تعمير يا تنظيم، بايستي قبـل از آنـکه قابـل استفاده باشند، برچسب هشدار نصب گردد. سيفون هاي كف آزمايشگاه و سينك ها بايستي به طور مرتب تخليه شده و شسته شوند تا از خروج گـازهاي نامطبـوع يا آزاد شدن بوي مواد شيميايي در جلوگيري شود. سيفون هايي كه به طور مرتب مورد استفاده قرار نمي گيرند براي ممانعت از تبخير آب بهتر است با 20-30 ميلي ليتـر روغن معدني پر شوند. کليه امور خـدمات و نگهداري بايستي توسط پرسنل متخصص و مجاز انجام پذيرد. دفـع ضـايـعات آزمايشگاهي ضايعات شيميايي را تفكيك كرده و براي دفـن آماده نماييد. همه ضـايعات را با بسته بندي منـاسب دفن كنيد. دفع پس ماندهای مواد شیمیائی سمی قبل از دفع ، لازم است با به کارگیری شیوه های مختلف ، مواد شیمیائی فعال و خطر ناک را بی اثر کرد . به طور مثال : محلول 10 تا 20 درصدی اکریل امید که در آزمایشگاههای مولکولی به کار میرود سمی بسیار قوی به خصوص برای سیستم اعصاب مرکزی است (Neurotoxic) . محلول های اضافه آنرا میتوان با افزودن ترکیبات خاصی ، مثل بیس اکریل آمید و TEMED، به نوع ژل آن که غیر سمی است تبدیل و آنرا در سیکل زباله های شهری قرار داد. براي سم‌زدايي تركيبات آلي محلول و سمی، به خصوص محلول اتيديوم برومايد (Et-Br) و ژل‌هاي حاوي اين محلولها ، میتوان از زغال فعال حيواني استفاده نمود که روش آن به شرح ذیل میباشد. سم زدائی اتيديوم برومايد (Et-Br) و ژل‌هاي حاوي اين محلولها: ژل‌هاي حاوي اين محلولها را میتوان به مدت يك شبانه‌روز در ظرف حاوي یک تا دو لیتر آب قرار داد تا مواد سمی آن وارد فاز آبی گردد . پس از اسکن کردن ژل آگارز و حصول اطمینان از نبودن ترکیبات آلی در ژل ، به محلول رقيق شده از ماده سمي يك قاشق چاركول اضافه نموده پس از يك ساعت ، محلول سوسپانسيون آن را از يك صافي معمولی میتوان گذراند. در اين صورت محلول زيرصافي که عاري از ماده سمي است را میتوان دور ریخت و كاغذ 650°صافي حاوي چاركول و ماده سمی را در كوره لاشه سوز قرار داد. اين ماده سمي در تجزيه خواهد شد. دفع پس ماند های موادشیمیائی سرطانزا قبل از دفع ، لازم است با به کارگیری شیوه های مختلف ، مواد شیمیائی فعال و خطر ناک را بی اثر کرد . به طور مثال : پسماند های ماده بسیار خطرناک و واکنش دهنده اسمیوم تتراکساید را میتوان در روغن مایع قرار داد تا توان اکسید کنندگی این ماده کاهش یابد. اسید پیکریک از مواد بسیار فعال و سرطانزا به شمار می آیند و نباید در تماس مستقیم با هوا قرار گیرند. بدین منظور همواره باید مقداری آب بر روی این ترکیب قرار داد. فنل و فرم آلدئید نیز از مواد نافذ ، سمی و سرطانزا محسوب می شوند و برای کاستن اثرات سو این ترکیبات ، پسماند های محدود این ترکیبات را می توان در دترژنت هائی با همین ساختار مثل دتول قرار داد تا سمیت آن کاسته شود و سپس آنها را دور ریخت. ) دفع پس ماندهای مواد خطرناک زیست محیطی مواد بيولوژيك مخاطره‌آميز : نمونه‌هاي بيولوژيك مشكوك به داشتن عوامل بيماري‌زا ، مي‌تواند شامل نمونه‌هاي خون، ادرار، مدفوع، خلط، مايع مغزي نخاعي، مايع مني و ديگر مايعات بدن انسان يا حيوان ، بافتهاي مختلف حيوان آلوده و کلیه مواد زايد بيولوژيك باشند. نمونه‌هاي بيولوژيك و ظروف پلاستيكي آلوده را در میتوان در اتوكلاو استريل نمود و پس از اين امر، تمام نمونه‌ها و ظروف را در سيكل عمومي زباله، قرار داد. استفاده از ضد عفونی کننده های جدید در حذف ترکیبات آلاینده مختلف ( محلول های دترژنت قوی مثل دی کانکس ) نیز ضروری است. دانشجویان را باید آموزش داد که از کاتر برای حذف سوزن سرنگ استفاده کنند و پس از تشریح حيوانات آزمايشگاهي مورد مطالعه را كه مواد سمي، كشنده و غيره به آنها تزريق کرده اند ، امعاء و ا حشاي آنها را با دقت از آزمايشگاه خارج و در كوره‌هاي لاشه‌سوز قرار دهند تا نابود شوند. دفع پس ماندهای مواد شیمیائی اشتعال زا حلالهاي آلي مانند الكل‌‌هاي سبك، اتر، استن را میتوان به طور مجزا در انبارهای خنک حفظ کرد و کم کم از آنها استفاده نمود و پسماند های محدودآنها را در ظروف مقاومی انباشته به منظور سوزاندن در اختیار مسئولین ایمنی قرار داد. برای انواع حلال های سنگین آلی ، فنل ، پروپیلن اکساید، گلوتارآلدئید ، فرم آلدئید ، پارا فرم آلدئید ، زایلن و........ جمع آوری کنترل شده ای در محیط و مکان های متفاوت باید صورت گیرد وبا همکاری سازمان های تحت قرارداد با سازمان محیط زیست و انرژی اتمی، آنها را از محل آزمایشگاه دور ساخت. مواد شیمیائی واکنش گر رديف نام ماده شيميايي مواد شيميايي ناسازگار با اثرات متقابل 1 اسيد سولفوريك كلرات، پركلرات، پرمنگنات و آب 2 نيتريك اسيد استيك اسيد، كروميك اسيد، آنيلين، كربن، هيدروژن سولفيد 3 استن مخلوط اسيد سولفوريك و اسيد نيتريك 4 هيدروژن پراكسايد غالب فلزات و املاح آن، مواد آلي مثل آنيلين و نيترومتان 5 آنيلين نيتريك اسيد، پراكسيد هيدروژن 6 گليسيرين آمونياك، استيلن، بوتا دي ان، كاربيد سديم، مشتقات نفتي 7 سديم، پتاسيم و ليتيم تتراكريد كربن ، انيدريد كربنيك و آب 8 جيوه استيلن، هيدروژن 9 يد استيلن و آمونياك دفع پس ماندهای مواد شیمیائی خورنده این مواد شامل ترکیبات ذیل میتوانند باشند: مواد معدنی ( اسيد های غلیظ نيتريك و سولفوريك، سود، آمونياك و...) و مواد آلی ( فرمالدئيد ،اسید پیکریک و..) در جداول پیوست نحوه پاکسازی سریع آنها از محیط های آزمایشگاهی آورده شده است: مواد شمیائی پاشیده شده نحوه پاكسازي اسيدها، مواد آلي سديم بي كربنات استفاده كنيد بوسيله يك اسفنج يا ابر ماده را جذب كنيد . اسيدها، مواد غير آلي از بي كربنات سديم استفاده كنيد، همچنين از اكسيد كلسيم يا بي كربنات سديم مي‌توانيد استفاده كنيد بوسيله يك اسفنج يا ابر ماده را جمع‌آوري كنيد ( اسيد هيدروفلوئوريك يك ماده مستثني است ) اسيد كلريدها از آب استفاده نكنيد بوسيله شن يا بيكربنات سديم جمع‌آوري و جذب كنيد. آلدئيدها بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد آمين‌هاي آليفاتيك از بي سولفيت سديم استفاده كنيد بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد آمين‌هاي آروماتيك بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد آمين‌هاي آروماتيك هالوژن دار بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد تركيبات N3 (داراي قابليت انفجار) بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد با استفاده از محلول 10 درصد نيترات آمونيوم آلودگي زدايي كنيد بازها ( قلياها ) با اسيد يا خنثي كننده‌هاي شيميايي خنثي سازي كنيد و به وسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد كربن دي سولفايد (قابل اشتعال و سمي) بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد كلروهيدرين ها بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد از تماس پوستي يا استنشاق اجتناب كنيد سيانيدها قبل از جارو كردن حتماً آنها را مرطوب كنيد و يا از جارو برقي با فيلترهاي هپا استفاده كنيد. مواد مرطوب را بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد هاليدها ( آلي يا غير آلي ) از بي كربنات سديم استفاده كنيد هيدروكربنهاي هالوژن دار بوسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد هيدرازين ها بوسيله يك ابر و يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد از مواد آلي اجتناب كنيد اسيد هيدروفلوريك جذب بوسيله كربنات كلسيم يا اكسيد كلسيم نسبت به بي كربنات سديم ترجيح داده مي‌شود. استفاده از بي كربنات سديم منجر به تشكيل سديم فلورايد مي‌شود كه به طور قابل ملاحظه اي از كلسيم فلورايد سمي تر است. مراقب باشيد اسفنج مورد استفاده براي جذب ماده را درست انتخاب كنيد. اسفنجهاي خاصي كه شامل تركيبات سيليكات هستند با اسيد هيدروفلوئوريك ناسازگار مي‌باشند محلولهاي نمكهاي غير آلي از سودا استفاده كنيد مركاپتان ها (سولفيدهاي آلي) با محلول هيپوكلريت كلسيم خنثي سازي كنيد. بوسيله يك ابريا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد . نيتريل ها مواد جامد را جاروكنيد. به وسيله يك ابر يا اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد تركيبات نيترو به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. از تماس پوستي و استنشاق اجتناب كنيد عوامل اكسيد كننده از بي سولفيت سديم استفاده كنيد پراكسيدها به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. فسفاتها به وسيله يك ابر و اسفنج جذب و جمع‌آوري كنيد. مواد احيا كننده از سودا و بي كربنات سديم استفاده كنيد. اقدامات ايمني هنگام كار در آزمايشگاه استفاده از آزمايشگاه ،تنهـا منحصر به افرادي است كه مجاز هستند. ورود اطفـال و كودكان به آزمايشگاه اكيداً ممنوع مي باشد. استعمال دخـانيـات، خـوردن، آشاميـدن، نگهداشتن موادغذايي، نوشيدني ها، و استفاده از مواد آرايشي در آزمايشگاه مطلقاً ممنوع است. استفاده از لنز تماسي چشمي، بدون استفاده از عينک محافظ، در آزمايشگاه توصيه نمي گردد. به هنگام كـار و جابجايي مـواد شيميايي، مواد خطرناك زيست محيطي يا مواد راديوايزوتوپ در محيط آزمايشگاه، از روپوش هاي مخصوص آزمايشگـاه (كه قد آن تا زانوي كاربر باشد) و ماسك هاي چشمي استفاده كنيد. همواره آزمايشگاه و محل كار خود را تميـز نماييد و مـواد شيميايي، بيولوژيكي غيرضروري و تجهيزات بلامصرف را در محل مخصوص خود قرار دهيد. از جا گذاشتن بطري های مخصوص مـواد واكنش گر (پر يا خالي)، در كف آزمايشگاه خودداري كنيد. تنها با مـوادي كـار كنيد كه از ميـزان اشتعـال پـذيري، واكنش دهي، سميت و نيز روشهاي صحيح جابجايي و ذخيره آنها و اقدامات اضطراري مربوطه آگاهي داريد. خروجي ها و راهروها را در همة مواقع باز (و بدون هرگونه مانع) نگهداريد. تا حد امكـان، از كار به تنهايي در محيط آزمايشگـاه خودداري كنيد. اگر طبيعت كـار شما اقتضاء مي كنـد كه به تنهايي در آزمايشگاه كـار كنيد، بايستي حضور خود را به مسئول آزمايشگاه و يا همكاران ديگر اطلاع دهيد. هرگونه حـوادث و اتفاقات خطرناك را سريعاً به اطلاع سرپرست آزمايشگاه و مسئولين ذيربط برسانيد. چشم ها عينک آزمايشگـاهي بايستي راحت بوده و تمام چشم ها و اطراف صورت را فرا گرفته و در عين حال مانـع از فعاليت و جابجايي محقق نباشد. در صورت نيـاز به پوشش چشمها، نصب علائم مبني بر استفاده از عينك يا ماسک محـافظ چشم و صورت در آزمايشگاه الزامي است. در صورت كار با هر يك از مواد زير، استفاده از عينك يا ماسک مناسب آزمايشگاهي ضروري است: مواد محرك، خورنده ها، يا مواد سوزش آور استفاده از شيشه آلات تحت خلاء يا تحت فشار (افزايش يا كاهش فشار) مواد سرمازا مواد قابل اشتعال مواد راديواكتيو مواد منفجره ليزرها (حفاظت ويژه از ليزرها ضروري است) نور فرابنفش مواد خطرناك زيست محيطي بدن روپوش ويژه آزمايشگـاه براي حفاظت از لباس و پوست بدن در مقـابل مـواد شيميايي يا پخش شونده طراحي شده است. روپوش ويژه آزمايشگـاه بايستي هميشه متناسب با اندازه بدن و قد آن بايستي تا زانوي كاربر باشد. دست ها پرسنل آزمايشگاه همواره بايد دستكش هاي محافظ در داخل آزمايشگاه بپوشد. علاوه بر حفاظت در برابر مـواد شيميايي خطرناك، بعضي از دستكش ها مي توانند بخارات را جذب كرده يا دست ها را در مقابل حرارت (گرما) حفاظت كنند. قبل از استفاده از دستكش ها، از وضعيت و سـالم بودن آنهـا (سوراخ شدگي، پارگي و ...) اطمينان حاصل كنيد. بـراي درآوردن دستكش ها، ابتـدا از مچ دست شروع كـرده و دستكش را به طرف انگشتان بيرون كشيد. بلافاصـله پس از درآوردن دستكش ها، دست هاي خود را بشوييد. پاها هدف از حفاظت از پاها، جلوگيري از آسيب ديدگي در هنگـام تماس با مواد شيميايي خورنده، اشياء سنگين، شـوك الكتريكي (برق گرفتگي در سطوح خيس) و ... مي باشد. آسيب پذيرترين قسمت بدن، هنگام ريزش يا سقوط مواد شيميايي خورنده يا اشياء سنگين، پاها هستند. در محيط آزمايشگـاه، كفش هايي توصيـه مي شوند كه به طور كـامل پاها را پوشانده و آنها را كاملاً حفاظت كند. پوشيدن انواع كفش هاي زير در آزمايشگاه ممنوع است: صندل ها و دمپايي کفش هاي ورزشي و فابريک كفش هاي کف چوبي كفش هاي پاشنه بلند گوش ها استفـاده از ماسک محـافظ گـوش در مکان ها و مواقعيکه كه سطح صدا بالاتر از 85 دسي بل باشد الزامي است. در مکـان هايي كه صـداهاي بيش از حـد مجاز وجـود دارد، حتماً بايستي علائم هشدار دهنده استفاده از ماسك گوش، نصب گردد. انواع محافظ گوش عبارتند از: توپي های گوش: با پوشاندن گوش، حفاظت اوليـه را نسبت به ورود صدا ايجاد مي كنند. گوشی محافظ: حفاظت بيشتری را در مقابل صدا ايجاد كرده و استفاده از آنها بسيار راحت تر از توپي هاي گوش مي باشد. پنبه گوش: محافظ هاي ضعيفي در مقابل صدا بوده و استفاده از آنها به هيچ وجه توصيه نمي گردد. بيني بعضي از روشها وفعـاليت هاي آزمايشگـاهي مي توانند بخارات محرك سمي و مـواد آلوده كننده ايجاد كنند. لذا حفاظت از دستگاه تنفسي در اينگونه شرايط ضرورت پيدا مي كند. پرسنل آزمايشگاه، در صورت احساس تغيير در كيفيت هوا (آزمايشگـاه/محيط كار)، بايستي مراتب را فوراً اطلاع رساني کنند.
+ نوشته شده در ۱۳۹۱/۰۳/۱۰ ساعت 19:38 توسط سر گروه علوم تجربي خرمدره
|